Obecnie nauczyciele i uczniowie stają przed nowymi wyzwaniami, jednym z nich jest powszechna komputeryzacja. W poprzednim rozdziale wspomniałam o potrzebie dokonania pewnych zmian w roli, jaką powinien w niedalekiej przyszłości odgrywać nauczyciel. Rola ucznia również powoli ulega zmianie. Uczeń może samodzielnie zdobywać wiedzę, korzystając na przykład z internetu, to sprawi, że staje się bardziej dociekliwym i wymagającym odbiorcą.
Jakie możliwości niesie ze sobą szeroko pojęta technologia informacyjna?
Jak można wykorzystać komputer w procesie edukacyjnym?
Nauka języków obcych
Rozwój komputeryzacji wpłynął na zapoczątkowanie nowej ery w nauczaniu języków obcych, tzw. CALL (Computer Assisted Language Learning – nauka języków obcych wspomagana komputerowo). Na tych zajęciach, komputer może być bodźcem do dyskusji, krytycznego myślenia, pisania oraz porozumiewania się. Od nauczyciela zależeć będzie jak wykorzysta to narzędzie dydaktyczne. W zależności od wyposażenia pracowni oraz oprogramowania, lekcje mogą mieć bardzo różny przebieg. Uczeń może na przykład, wysłać do swego kolegi za pośrednictwem sieci lokalnej swoją opinię na pewien temat i to może być punktem wyjścia do dyskusji w klasie. Dyskusja prowadzona w obcym języku przyczyni się do swobodnego posługiwania się nim.
Komputer może spełniać rolę partnera, na przykład podczas gry, symulacji. Symulacja może być zaprogramowaną rozmowa w kawiarni, kinie, itp. Uczeń prowadzi dialog, a komputer jest jego partnerem w tymże dialogu. To nie jest prawdziwa rozmowa, gdyż jest oparta na zestawie wcześniej zaprogramowanych odpowiedzi. Taka forma nauki na pewno sprawi uczniowi o wiele więcej przyjemności od tradycyjnej lekcji.
Komputer może być również w nauce języka obcego, narzędziem służącym do wyszukiwania informacji w bazach danych, encyklopediach, słownikach, itp. Odpowiedni program może sprawdzić poprawność ortografii, ułatwić poprawianie tekstów. Jednym słowem, nauka może sprawiać uczniom dużo więcej satysfakcji.
W klasie CALL uczniowie mają wspaniałe narzędzie, które zaspokaja różne style uczenia się. Koniec z monotonią i stresem związanym z brakiem czasu. W tej klasie uczniowie pracują w swoim własnym tempie, a zadania odzwierciedlają rzeczywistość. Komputer umożliwia, dzięki nagraniu lektora, ćwiczenie wymowy poszczególnych zwrotów, tyle razy, ile każdy uczeń potrzebuje. Komputer nigdy nie okaże zdenerwowania, nawet po dziesiątej powtórce, nauczyciel w tym momencie byłby już mocno poirytowany. Poza tym komputer daje możliwość podsumowania wyników pracy, w sposób całkowicie obiektywny. Wszystko to może wpłynąć pozytywnie na motywację ucznia. Jeżeli pewne ćwiczenia wykonywane są prawidłowo, można je pominąć, inne z kolei można powtarzać wymaganą ilość razy. Dzięki temu, uczeń może kontrolować swoje postępy oraz planować dalsze. Uczeń staje się odpowiedzialny za proces uczenia się i bardziej zmotywowany do wytężania się w dalszej pracy.
Nauka przedmiotów zawodowych
Gwałtowny postęp cywilizacji połączony z rozwojem nauki i techniki, wymusza na edukacji zawodowej dostosowanie się do potrzeb rynku. Aktualnie poszukiwane są osoby, które potrafią korzystać z komputera oraz dostępnych informacji. Nowoczesna szkoła zawodowa musi uwzględniać postęp informatyczny, jest to szkoła, w której proces kształcenia oparty jest o multimedia i nowoczesną technologię sieciową. Dzięki wykorzystaniu na lekcjach odpowiednich programów komputerowych nauka, może stać się prawdziwym przeżyciem, nawet emocjonalnym. Nauczyciel może przygotować odpowiednie ćwiczenia, które uczeń będzie mógł wykonać z niewielką pomocą. Dzięki technice komputerowej, łatwo można przeprowadzić różnego rodzaju doświadczenia, symulacje procesów oraz pokazy pewnych zjawisk fizycznych, chemicznych. Z badań wynika, „że im bogatszy wyrazowo środek dydaktyczny, tym głębsze przeżywanie przez uczniów eksponowanych treści i trwalsze ich zapamiętanie.”[1] Programy edukacyjne przekazują pewne treści, wywołują przeżycia, określone skojarzenia, pobudzają emocje. Przeżycia uczniów związane ze zdobywaniem wiadomości i umiejętności, wzmacniają proces kształtowania ich przekonań, postaw i wartości. Emocje jakich uczniowie doznają podczas nauki wpływają na nich motywująco, uruchamiają procesy poznawcze, rozwijają zainteresowania, wywołują większą wrażliwość intelektualną. W nowoczesnej szkole, uczeń zostanie wyposażony w narzędzia, które umożliwią mu wykonywanie swych zadań zawodowych sprawnie, dokładnie i estetycznie. W sklepie, warsztacie samochodowym, biurze projektowym, w banku, na posterunku policji, wszędzie wszechobecny jest komputer. Dlatego tak ważne jest, aby szkoła zawodowa przygotowywała pracowników, którzy będą atrakcyjni, na coraz bardziej wymagającym rynku pracy.
Nauka dzieci nie w pełni sprawnych ruchowo
Aktywność dziecka wyraża się przede wszystkim w ruchu. Jego chęć działania, ewoluuje od czynności zgeneralizowanych (od ogólnej „ruchliwości”) w kierunku działań celowych. Aktywność ta, daje młodemu człowiekowi poczucie zadowolenia, buduje podstawy jego samoakceptacji, jest również miarą akceptacji i wartości w grupie rówieśniczej. U przedszkolaków lepszym jest ten, kto jest silniejszy, później ten, kto szybszy i sprawniejszy, zaś w młodszych klasach szkoły podstawowej, szacunek kolegów zdobywa ten, kto więcej potrafi zrobić, kto jest bardziej samodzielny. Dziecko nie w pełni sprawne ruchowo, pozbawione jest możliwości sprawdzenia się w aktywności ruchowej. Dlatego u tych dzieci, występuje niska samoocena oraz obawa przed kontaktami społecznymi z rówieśnikami (brak wspólnego pola działania stwarzającego możliwość porównywania się). Sytuację tę można znacznie poprawić, przez wykorzystanie sprzętu informatycznego w klasach integracyjnych. Komputer jest tym samym zbiorem radości i problemów, zarówno dla dzieci sprawnych, jak i niepełnosprawnych. Stwarza wspólną (atrakcyjną dla dzieci) płaszczyznę aktywności, poprzez działalność umysłową. Efektywna praca z komputerem pomoże, dziecku ugruntować wiarę w jego możliwości sprawcze. Sukces ucznia niepełnosprawnego na tej płaszczyźnie, może stać się istotnym elementem poprawy (podniesienia) jego samooceny i początkiem szeroko rozumianej integracji społecznej w czasach ekspansji informatyki użytkowej. Istotną zaletą komputera w pracy z dziećmi nie w pełni sprawnymi ruchowo jest możliwość wykorzystania go, jako narzędzia rehabilitacji dysfunkcji manualnych i psychoruchowych. Istnieje również możliwość dostosowania obsługi programów do indywidualnych potrzeb i wymogów dziecka, poprzez stosowanie różnych urządzeń peryferyjnych typu: klawiatura, mysz, itd. Warto także dodać, iż wszyscy uczniowie rozpoczynający pracę z komputerem, są wobec niego jednakowo „niepełnosprawni”. Zdobywając wspólne doświadczenia, mogą być sobie wzajemnie pomocni, co jest jednym z podstawowych celów istnienia klasy integracyjnej.
Na przykład niektóre gry mają walory edukacyjne i terapeutyczne. Związane jest to ze znaczną sprawnością (koordynacja: wzrok-ręka, procesy myślowe i decyzyjne, ćwiczenie refleksu, itp.). Komputer może więc stanowić użyteczne narzędzie terapii różnych zaburzeń i może być wykorzystywany, w celu usprawnienia koordynacji wzrokowo-ruchowej, na przykład:
- u chorych po wylewach,
- u dzieci z rozwojową niezdolnością dotykową,
- w rozwijaniu słabych zdolności przestrzennych,
- przy uczeniu dzieci rozróżniania dźwięków.[2]
Kontakt z komputerem może sprzyjać ćwiczeniu koncentracji i i rozwijaniu zdolności poznawczych.
Wykorzystanie internetu w procesie edukacyjnym
Z komputeryzacją ściśle związany jest szeroki dostęp do internetu, sprzyja to zmianie postaw nauczyciela i ucznia, prowadzi do ich wzajemnej współpracy i partnerstwa. Tradycyjne stosunki między nauczycielem, a uczniem, w których nauczyciel był głównym źródłem wiedzy, odchodzą powoli w przeszłość. Teraz uczeń z łatwością, samodzielnie zdobywa informacje w internecie. Nauczyciel nadal pozostaje bardzo ważny w procesie edukacyjnym, gdyż uczniom brak doświadczenia w selekcjonowaniu odpowiednich informacji, jakie posiadają przygotowani nauczyciele. Taka współpraca przyczyni się do podniesienia zaufania między nauczycielem i uczniem, możliwa dzięki wspólnym poszukiwaniom rozwiązań napotykanych problemów. W nowej rzeczywistości, gdzie wszechobecny staje się internet, uczeń może komunikować się z rówieśnikami na całym świecie, czując się dowartościowany. Świat nie jest już dla niego taki wielki, niezrozumiały. Teraz bez problemu, rozmawiając może poznać kulturę, obyczaje, tradycję różnych narodów. To wpływa na samodzielność, tolerancyjność, otwartość, na przyswajanie nowego języka i kultury. Odtąd samodzielnie może zdobywać wiedzę z różnych dziedzin.
[1] Kozielska M., Techniki komputerowe w nowoczesnym kształceniu zawodowym., [w:] Szkoła Zawodowa nr 3, Warszawa 2000, WSiP.
[2] Braun-Gałkowska M., Wpływ gier komputerowych na psychikę dzieci, [w:] Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze nr 8, Warszawa 1997, WSiP.