Ćw. 7 ROZWÓJ MYŚLENIA

Wadsworth B.H. Teoria Piageta, rozdziały: 1,2,3

Z historii badań Piageta:

wpływ na późniejsze badania miała jego praktyka w dziedzinie biologii
prace nad małżami

Spostrzeżenia Piageta:

czynności biologiczne są aktami adaptacji do środowiska fizycznego i pomagają je organizować;
umysł i ciało nie pracują niezależnie od siebie i podlegają tym samym prawom, co czynności biologiczne;
czynności intelektualne to czynności organizowania środowiska i adaptacji do niego;
pojęcia opisujące rozwój biologiczny są pomocne w opisywaniu rozwoju intelektualnego;
podstawowe zasady rozwoju poznawczego są takie same jak biologicznego;
funkcjonowanie intelektualne to szczególna forma aktywności biologicznej;
czynności intelektualne oraz biologiczne są częściami tego samego procesu, za pomocą którego organizm dostosowuje się do środowiska i organizuje doświadczenie.

SCHEMAT

Schematy to struktury poznawcze lub umysłowe, dzięki którym jednostki przystosowują się intelektualnie do otoczenia i organizują je.
Są one odpowiednikami umysłowymi biologicznych narządów służących adaptacji.
Są to psychiczne struktury lub procesy, które adaptują się i zmieniają wraz z rozwojem umysłowym.
Nie mają swoich fizycznych odpowiedników i nie są obserwowalne.
Są to konstrukty hipotetyczne: w uproszczeniu: pojęcia; kategorie.
Używane są do przetwarzania, identyfikowania oraz klasyfikowaniadocierających bodźców.
Dzięki nim organizm jest w stanie rozróżniać i generalizować bodźce (wydarzenia).
W miarę rozwoju schematy dziecka stają się coraz bardziej ogólne, sprecyzowane, zróżnicowane.
Nigdy nie przestają się zmieniać.
Schematy dorosłości mają swoje źródła w schematach z wczesnego dzieciństwa.
Schematy organizują zdarzenia na podstawie ich ogólnych cech.
Są to powtarzalne zdarzenia psychologiczne, gdyż dziecko wielokrotnie klasyfikuje bodźce w ten sam sposób, logiczny, spójny.

Przykład:

Gdy dziecko spotyka jakiś bodziec, próbuje go dopasować do dostępnego schematu (jednego z kilku, które posiada), np. Jaś po raz pierwszy w życiu widzi krowę i mówi, że jest to pies.

U NIEMOWLĄT:

W chwili urodzenia schematy są z natury odruchowe (można o nich wnioskować z czynności tj. ssanie, chwytanie) – noworodki ssą cokolwiek co znajdzie się w ich ustach (ogólny schemat ssania);
W niedługim czasie niemowlaki zaczynają różnicować – ssą tylko to, co daje mleko (różnicowanie: dwa schematy ssania);
Różnicowanie za pomocą aparatu odruchowego i motorycznego; bo tylko taki jest im dostępny
Te różnicowania są prekursorami późniejszych „czynności umysłowych”;
Schematy osoby dorosłej rozwijają się dzięki procesom adaptacji i organizacji z sensomotorycznych schematów dziecka – rozwój intelektualny jest ciągłym procesem konstrukcji i rekonstrukcji.
Schematy są odzwierciedlane poprzez zachowania dziecka, które powtarzają się w toku aktywności poznawczej (jest to coś więcej niż zachowanie, bo są to wewnętrzne struktury, z których wypływa zachowanie)
Schemat obejmuje cały zestaw odrębnych, lecz podobnych sekwencji działania „Każdy schemat jest skoordynowany z pozostałymi, sam zaś stanowi całość o zróżnicowanych częściach” – Piaget;
Pojęcia zmieniają się – schematy są ich strukturalnymi odpowiednikami;

ASYMILACJA – zmiany ilościowe

(termin zapożyczony z biologii, analogiczny proces do odżywiania: pokarm jest trawiony i asymilowany; tu: doświadczenie)

· Proces poznawczy, dzięki któremu nowe treści percepcyjne, motoryczne czy pojęciowe włączane są do istniejących schematów lub wzorów zachowania; (dopasowywanie nowego bodźca do tych znanych, np. krowa to pies);

· Inaczej: poznawczy proces umieszczania (klasyfikowania) nowego bodźca w istniejącym schemacie;

· Nie powoduje zmiany schematu, ale wpływa na jego rozbudowę;

· Jest częścią procesu, za pomocą którego jednostka przystosowuje się poznawczo i organizuje swoje otoczenie;

AKOMODACJA – zmiany jakościowe

· Tworzenie nowych schematów lub modyfikacja starych;

· Skutkiem: zmiana lub rozwój struktur poznawczych (schematów);

AKOMODACJA + ASYMILACJA = adaptacja intelektualna i rozwój struktur intelektu

Inne założenia teorii:

· schematy są konstruowane wewnętrznie, a ich budulcem jest doświadczenie;

· odzwierciedlają aktualny poziom rozumienia i wiedzydziecka o świecie;

· zostały skonstruowane;

· nie są to wierne kopie rzeczywistości;

· ich formy są zdeterminowane przez wzorzec asymilacji i akomodacji doświadczenia jednostki i z czasem coraz bardziej są podobne do rzeczywistości

· asymilacja i akomodacja przeistaczają prymitywne schematy niemowląt w bardziej wyrafinowane schematy dorosłych;

· żadne zachowanie nie jest w całości akomodacją lub asymilacją;

· zabawa: bardziej charakterystyczna asymilacja; bo używa starych schematów

· naśladowanie:bardziej charakterystyczna akomodacja;

RÓWNOWAŻENIE

równowaga między asymilacją a akomodacją – samoregulujący się mechanizm, który zapewnia rozwijającemu się dziecku efektywne interakcje z jego otoczeniem; stan, w którym procesy asymilacji i akomodacji są zrównoważone (nierównowaga – gdy nie są zrównoważone);
równoważenie – samoregulujący się proces przechodzenia z nierównowagi do równowagi; jego narzędziami są asymilacja i akomodacja; pozwala na włączenie doświadczenia do wewnętrznych struktur (schematów);
motywacja – brak równowagi – uruchamia równoważenie;
dziecko doświadczając czegoś nowego próbuje to dopasować do znanych schematów,

– jeśli mu się to uda – krótkotrwała równowaga związana z tym bodźcem;

– jeśli nie, następuje akomodacja i później asymilacja bodźca i krótkotrwała równowaga zostaje osiągnięta;

ROZWÓJ INTELEKTUALNY I INNE CZYNNIKI

Rozwój poznawczy ma trzy komponenty: treść, funkcję i strukturę

TREŚĆ – to, co dzieci wiedzą; odnosi się do obserwowalnych zachowań sensomotorycznych lub pojęciowych, które odzwierciedlają aktywność intelektualną; zmienia się wraz z wiekiem, jest odmienna u różnych osób;

FUNKCJA – dot. cech aktywności intelektualnej – asymilacji i akomodacji, które są bezustannie obecne w trakcie rozwoju; nie zmienia się wraz z wiekiem

STRUKTURA – zakładane właściwości organizacji intelektu(schematy), które wyjaśniają występowanie określonych zachowań; właściwości strukturalne inteligencji, struktur tworzonych przez funkcję i nie dających się wywnioskować z treści zachowania, którego naturę określają, relacja sposób odnoszenia się do, najpierw przez odruchy

Piaget interesował się przede wszystkim strukturą inteligencji, mniej funkcją i treścią.

Przeprowadził analizę jakościowych zmian tych struktur poznawczych.

Działanie i wiedza

– dziecko musi być aktywne, by występował rozwój poznawczy; musi asymilować i akomodować, jego zmysły muszą być zwrócone na środowisko;

– w miarę jak dziecko staje się starsze, działania wywołujące zmiany struktur poznawczych stają się mniej jawne;

– działania konieczne do rozwoju stymulują aparat poznawczy dziecka; mogą być obserwowalne lub nie; wywołują stan nierównowagi;

– cała wiedza jest konstrukcją, będącą wynikiem aktywności działania dziecka;

TRZY RODZAJE WIEDZY:

· Wiedza fizyczna:

–odkrycie

– wiedza o właściwościach fizycznych obiektów i zdarzeń (wielkość, kształt, budowa, waga);

– zdobywana poprzez manipulację i za pomocą zmysłów; w bezpośrednim działaniu;

– informacji zwrotnej dostarczają wzmocnienia i same przedmioty;

– przedmioty pozwalają nam skonstruować swoje właściwości tylko w takim zakresie jak używamy ich w swoim działaniu

· Wiedza logiczno – matematyczna:

-inwencja

– konstruowana na podstawie myślenia o doświadczeniach z przedmiotami i zdarzeniami;

– za pomocą manipulacji umysłowej lub fizycznej;

– budowana na podstawie czynności dziecka na przedmiotach; przedmioty to czynnik pośredniczący; wynajduje ją ona nie tkwi w przedmiotach

– np. pojęcia liczb; reguły np. suma jest niezależna od kolejności składników

– nie jest konstruowana na podstawie opowieści; jest konstruowana w trakcie działania na przedmiotach

· Wiedza społeczna:

– reguły, prawa, normy moralne, etyka, język – odmienne w różnych grupach społecznych;

– konstruowana na podstawie interakcji i współdziałania z innymi ludźmi; a nie działań na przedmiotach

W pierwszych latach życia dziecko jest bardziej zależne od doświadczenia zmysłowego i fizycznego

(na poziomie: sensomotorycznym), gdyż nie posiada jeszcze reprezentacji symbolicznych.

Kontinuum rozwoju:

– przemiany intelektualne są skutkiem procesu rozwoju,

– rozwój poznawczy jest konsekwentnym procesem następujących po sobie zmian jakościowych zmian struktur poznawczych (schematów), przy czym każda struktura i każda zmiana wynikają logicznie z poprzedzających je struktur i zmian;

– nowe schematy są włączane do starych(nie zastępują ich);

– zmiany w tym procesie są stopniowe i niegwałtowne; każdy krok w rozwoju oparty jest na poprzednim i jest z nim zintegrowany;

1. Stadium inteligencji sensomotorycznej (0-2 lat); – reakcje zmysłowe i ruchowe; konstruowane są schematy;

2. Stadium myślenia przedoperacyjnego (2-7 lat); – rozwój języka i innych form reprezentacji, rozwój pojęciowy; charakter prelogiczny rozumowania, które jest zdominowane przez percepcję;

3. Stadium operacji konkretnych (7-11 lat); – myślenie logiczne do rozwiązywania konkretnych problemów, pojawiających się w danej chwili;

4. Stadium operacji formalnych (11-15 lat i powyżej); – logiczne myślenie do wszystkich problemów;

à wiek metrykalny nie jest stały (zależy od doświadczenia i cech wrodzonych);

à postęp nie jest automatyczny;

àzakres zachowań na poszczególnych poziomach jest szeroki (np. na początku pojedyncze słowa 2 lata, później całe zdania 7 lat itd.);

Cztery główne czynniki rozwoju:(ważne są wszystkie; żaden pojedynczo)

· Dojrzewanie i dziedziczność

– dziedziczność wyznacza ogólne granice rozwoju w czasie,

– dojrzewanie stanowi mechanizm, za pomocą którego są one ustanawiane; wskazuje czy zbudowanie określonych struktur w określonym stadium jest możliwe czy nie;

– czynniki dojrzewania (dziedziczne) nakładają ograniczenia na rozwój poznawczy;

· Aktywne doświadczenie

– takie, które doprowadza do asymilacji i akomodacji i w efekcie powoduje zmianę poznawczą (zmianę struktur lub schematów);

· Interakcje społeczne

– są to wymiany myśli z innymi ludźmi;

– konstruowanie i weryfikowanie pojęć przez dziecko jest zależne od interakcji społecznych w takim zakresie, w jakim pojęcia te są arbitralne lub zdefiniowane społecznie;

– mogą wywołać stan nierównowagi, odnoszący się do wiedzy fizycznej lub logiczno-matematycznej;

· Ogólny postęp w zakresie równowagi – wyjaśnia koordynację innych czynników oraz kierowanie rozwojem.

Rozwój intelektualny ma dwa składniki: poznawczy i afektywny

Każdezachowanie ma zarówno aspekt poznawczy jak i afektywny.

– są one zespolone; rozwijają się w taki sam sposób;

– dwa aspekty afektu: motywacja i selekcja; afekt może przyspieszyć lub spowolnić tempo rozwoju intelektualnego; decyduje o tym, na jakich treściach skupia się aktywność intelektualna; nie może modyfikować struktur poznawczych, może wpływać na to, która struktura poznawcza zostanie zmodyfikowana;

– dzieci asymilują doświadczenia do schematów afektywnych w taki sam sposób jak wchłaniają doświadczenia do struktur poznawczych – wynik: wiedza;

ROZWÓJ SENSOMOTORYCZNY

-przez pierwsze miesiące życia afekt jest widoczny tylko w niezróżnicowanej aktywności odrruchowej

– ma 6 okresów, w których rozwijają się coraz bardziej złożone wzory czynności intelektualnych;

– korzenie rozwoju intelektualnego tkwią we wczesnych reakcjach sensomotorycznych;

– struktury inteligencji i afektu zaczynają rozwijać się w okresie noworodkowym i niemowlęcym;

– w tym stadium postępuje rozwój pojęcia przedmiotu i przyczynowości (dwa najważniejsze wskaźniki rozwoju intelektualnego i afektywnego w tym stadium);

– asymilacja i akomodacja w pełni funkcjonalne już od urodzenia

– ewolucja która zachodzi jest szeregiem płynnie następujących okresów

· Okres I (0-1 mies.) AKTYWNOŚĆ ODRUCHOWA

-schematy czynnościowe pierwotne

– zachowanie jest odruchowe i niezróżnicowane;

– podstawowe odruchy: ssanie, chwytanie, płacz, ruchy rąk, tułowia i głowy;

– noworodek odpowiada odruchami gdy jest stymulowany;

– zachowanie nie dowodzi, że schematy przedmiotów zostały skonstruowane (bo nie zostały);

– nie są odróżnianie bodźce; kocyk i paluszek ssie tak samo

– wszystkie bodźce asymiluje za pomocą systemu odruchów w sposób niezróżnicowany;

– w ciągu kilku tygodni zachodzą pierwsze akomodacje: poszukiwanie piersi, smoczka do ssania (nie: ssanie wszystkiego) – na skutek powtarzania i interakcji z otoczeniem;

– wszystkie pojęcia rozwijają się i nie są wrodzone;

– świadomość przedmiotu jest krok po kroku rozwijana na podstawie doświadczenia sensomotorycznego;

– noworodek nie jest w stanie odróżnić siebie od tego, co znajduje się w jego otoczeniu;

– każdy przedmiot wywołuje niezróżnicowana reakcję odruchową;

– dziecko jest całkowicie egocentryczne;

– nieświadome związków przyczynowych;

– okres odruchów i instynktownych popędów;

– nie ma jeszcze „uczuć” jako takich.

· Okres II (1-4 mies.) DOKONYWANIE PIERWSZYCH ROZRÓŻNIEŃ

– zachowania zaczynają podlegać modyfikacjom

– koordynacja wzrokowa – obiekty poruszające się są śledzone;

– koordynacja wzroku i słuchu – głowa jest zwracana w stronę źródła dźwięku;

– koordynacja między ustami a ręką – nawykowe ssanie kciuka (kierowane przez dziecko, nie odruchowe, nie jest to wrodzone, ale nabyte przez doświadczenie, pierwsze przystosowanie nabyte);-połączenie schematów czynnościowych pierwotnych z elementami z elementami sensomotorycznymi, reakcje okrężne pierwszego stopnia

– zaczyna odróżniać przedmioty;

– pierwsze obserwowalne oznaki wewnętrznej organizacji i adaptacji do środowiska;

– proste rozróżnienia sensomotoryczne; koordynacja zmysłowo-ruchowa;

– nabiera świadomości przedmiotów;

– może śledzić wzrokiem tor ruchu przedmiotu;

– zachowanie jest wciąż pozbawione intencji;=>

– inicjowane zachowania ciągle są odruchowe, a cele stawiane dopiero po rozpoczęciu sekwencji zachowań;

– dwa rodzaje uczuć: afekty percepcyjne(przyjemność, ból, błogość, przykrość – łączone ze spostrzeżeniami za pomocą doświadczenia) i zadowolenia, rozczarowania, wszystkich ich gradacji (odpowiedzialne za różnicowanie potrzeb i zainteresowań) – uczucia, które są kojarzone z czynnością jako całością;

– afekt jest lokowany we własnej aktywności dziecka, które nie odróżnia jeszcze siebie jako obiektu od innych obiektów i otoczenia.

· Okres III (4-8 mies.) ODTWARZANIE INTERESUJĄCYCH ZDARZEŃ

– zachowanie bardziej skierowane na przedmioty, zdarzenia należące do świata zewnętrznego;

– chwyta i manipuluje przedmiotami, które może dosięgnąć – koordynacja wzroku z dotykiem;

– odtwarza zdarzenia, które wydały mu się ciekawe – intencjonalnie (REAKCJE OKRĘŻNE II stopnia lub ASYMKILACJA REPRODUKCYJNA/ODTWARZAJĄCA);schematy czynnościowe wtórne schemat potrząsania

– prosta intencjonalność sensomotoryczna;

– zaczyna antycypować pozycje, które przedmioty będą zajmowały w trakcie przemieszczania się: szuka przedmiotów tam, gdzie upadły (8mc);

– antycypuje pozycje spadających przedmiotów – udoskonalony schemat przedmiotów;

– dziecko nadal egocentryczne – ono samo przyczyną wszelkiej aktywności;

· Okres IV (8-12 mies.) KOORDYNACJA SCHEMATÓW

–łączenie schematów czynnościowych wtórnych

– wzory zachowania, które stanowią wyraźne przejawy funkcjonowania inteligencji;

– zaczyna używać środków, aby osiągnąć skutki;

– intencjonalny wybór środków;

– zaczyna przewidywać zachowania i je rozumieć (niezależnie od działań, które są w toku);

– zaczyna planować;

– przedmioty nabierają cech stałości – szuka przedmiotów, które zniknęły z jego pola widzenia;

– zaczyna rozumieć, że inne obiekty w otoczeniu mogą być źródłem aktywności;

– zaczyna odróżniać środki od celów i koordynować dwa znane schematy, by powstała z nich jedna czynność;

– zaczyna rozumieć stałość kształtu (jest ona w istocie rezultatem konstrukcji sensomotorycznej w czasie koordynowania perspektyw) i stałość wielkości(która związana jest z koordynacją przemieszczeń kontrolowanych percepcyjnie);

– wie, że przedmioty istnieją, nawet jeśli nie można ich zobaczyć;

– szuka przedmiotów tylko tam, gdzie zazwyczaj znikają, nie zaś tam, gdzie widzi, że znikły;

– wie, że nie tylko ono jest przyczyną działania: przedmioty i inne osoby mogą być przyczyną działania;

– uczucia zaczynają odgrywać rolę przy wyborze środków używanych do realizacji i wyboru celów;

– doświadczanie uczucia „sukcesu” i „porażki”;

Okres V (12-18 mies.) WYKRYWANIE NOWYCH SPOSOBÓW

–zaczyna wykorzystywać wiele różnych schematów w kontakcie z jednym przedmiotem reakcje okrężne III stopnia

– zaczyna tworzyć nowe schematy do rozwiązywania nowych problemów poprzez eksperymentowanie (metoda prób i błędów);

– po raz pierwszy jest w stanie przystosować się (dokonać akomodacji) do nieznanych sytuacji poprzez znalezienie nowych sposobów;

– zachowanie staje się inteligentne(dziecko osiąga zdolność rozwiązywania nowych problemów);

– zdolne do śledzenia przemieszczeń, które widzi, choć nie potrafi jeszcze wyśledzić niewidocznych przemieszczeń;

– wie, że różne czynności mogą wykonywać też inni ludzie i przedmioty;

– widzi przedmioty jako przyczynę wielu zjawisk;

– przewidywanie nie jest oparte na sekwencji czynności już wcześniej obserwowanych w tej samej postaci;

– zaczyna obdarzać uczuciami innych;

Okres VI (18-24 mies.) REPREZENTACJE UMYSŁOWE

zaczyna przechodzić z poziomu inteligencji sensomotorycznej na poziom inteligencji przedstawieniowej, czyli staje się zdolne do wewnętrznego (umysłowego) przedstawiania przedmiotów i zdarzeń;
wytwarza nowe sposoby, ale nie opiera ich na eksperymentowaniu ruchowym i zmysłowym w takim zakresie, tylko wypróbowuje sekwencje czynnościowe na poziomie reprezentacji umysłowej (myśląc);
jest zdolne do myślowego konstruowania możliwych rozwiązań problemów poprzez wykonanie „w głowie” kolejnych czynności;
umie znaleźć ukryte przedmioty, gdy przemieszczenie jest niewidoczne;
zostaje uwolnione od bezpośredniej percepcji;
wie, że przedmioty są stałe i nie przestają istnieć, gdy nie są widoczne;
zdolne do konstruowania przyczyn działania na podstawie samych jego skutków, bez uprzedniej percepcji czynności spowodowanych przez te przyczyny;
jeżeli przedmiot jest postrzegany przez dziecko jako źródło potencjalnych czynności, to zaczyna ono przewidywać i wyobrażać sobie przyszłe skutki jego czynności;
nie ogranicza się już do percepcji sensomotorycznych zastosowań relacji między przyczyną a skutkiem;
ma rozwinięte uczucia i preferencje;
dalej działają odruchy;
uczucia stają się czynnikami decyzji o tym, co robić, a czego nie robić;
zaczynają obdarzać uczuciami innych ludzi;
uczucia sympatii i niechęci wobec innych;
wstępne relacje interpersonalne;
zapoczątkowanie międzyludzkich „uczuć moralnych”.

pisanie prac z pedagogiki

Pisanie prac z pedagogiki nie jest trudne. Część potrzebnej wiedzy ludzie mają i bez studiowania. Wystarczy być uważnym obserwatorem życia rodzinnego i społecznego. Jak do tego dojdą gotowe wzory na prace licencjackie czy magisterskie – to każdy sam sobie poradzi.