„Takie będą Rzeczypospolite, jakie ich młodzieży chowanie” – pisał już w XVI wieku Andrzej Frycz Modrzewski w dziele „O Poprawie Rzeczypospolitej” (De Republica emandanda). Powyższe stwierdzenie nie straciło na aktualności także u progu XXI wieku. Polska potrzebuje ludzi nie tylko wykształconych, ale także ufor­mowanych patriotycznie i etycznie. Niesamowity wzrost ilości studiujących w przeciągu lat 90. XX wieku, przy równoczesnym powstaniu wielu prywatnych szkół i uczelni wy­daje się spełniać postulat A. F. Modrzewskiego. Jednakże większość tych uczelni pro­ponuje swoim uczniom i studentom rozwój tylko na płaszczyźnie intelektualnej, zanie­dbując sferę duchową człowieka. Takie podejście na dłuższą metę może okazać się de­struktywne dla osoby ludzkiej, a w konsekwencji dla całych społeczeństw[1]. Wszak uniwersytet jest miejscem kształcenia elity – ludzi, którzy w przyszłości będą zajmowali kierownicze stanowiska w społeczeństwie, państwie, gospodarce, kulturze.

Integralnie rozumiany rozwój osoby ludzkiej jest postulatem wychowania chrze­ścijańskiego. Dlatego sięganie do tej tradycji jest niezwykle cenne, gdy jest mowa o postulacie całościowej formacji człowieka. Owa integralna i personalistyczna koncep­cja pedagogiczna w przeciągu 2000 lat zafascynował i ukształtowała niezliczoną liczbę osób, w tym wiele wybitnych. Również dzisiaj katolickie instytucje edukacyjne cieszą się dużym szacunkiem i powodzeniem, nie tylko u osób wierzących. Albowiem poza kształceniem intelektualnym, wychowują do wartości moralnych i duchowych.

Chrześcijańskie założenie integralnego rozwoju realizowane jest także na po­ziomie akademickim przez uniwersytety katolickie i uczelnie kościelne. Te ośrodki wyższego kształcenia powinny służyć społeczeństwu i Kościołowi poprzez badania nad ważnymi problemami współczesności i wypracowywanie projektów rozwoju z uwzględnieniem wartości religijnych i etycznych właściwych chrześcijańskiej wizji człowieka. Troszcząc się o swoją tożsamość uniwersytet katolicki ma przypominać wszystkim uniwersytetom właściwe im posłannictwo: służbę prawdzie, dobru i wolności oraz integralnemu rozwojowi człowieka. Uniwersytet ma nie tylko prawo, ale i obowiązek poszukiwania prawdy – jest to najważniejsze zadanie wspólnot studen­tów i profesorów. Dlatego przedmiotem zainteresowania uniwersytetu powinna być rzeczywistość prawdy, i to we wszystkich dziedzinach życia, rzeczywistość zgłębiania i przekazywania wiedzy zarówno ze świata materialnego, jak i ze świata duchowego.

Do polskich prywatnych wyższych uczelni proponujących swoim studentom szeroko rozumianą formację należy zdecydowanie Szkoła Wyższa im. Bogdana Jańskiego. Porównanie głównych założeń uniwersyteckiej edukacji chrześcijańskiej i podstawowych założeń ideowych Szkoły Wyższej im. Bogdana Jańskiego można przedstawić w formie zestawienia:

Główne założenia

UNIWERSYTECKIEJ EDUKACJI CHRZEŚCIJAŃSKIEJ

1. Integralnie rozumiany rozwój (integralność człowieka budowana przez formację duchową i formację intelektualną w atmosferze wolno­ści).

2. Służba wartościom, a zwłaszcza służba prawdzie (poszukiwanie i głoszenie prawdy oraz ukazywanie jej sensu). Tworzenie klima­tu otwarcia na prawdę, dobro i piękno. Od­krywanie wartości humanistycznych.

3. Służba społeczeństwu (wprzęganie prawdy w służbę społeczeństwu; udoskonalanie struk­tur społecznych; walka o sprawiedliwość spo­łeczną; budowanie i umacnianie pokoju; kształtowanie poczucia solidarności w społe­czeństwie; analiza czynników, które leżą u podstaw decyzji politycznych i prawnych). Służba krajowi we wspólnym wysiłku mają­cym na celu stworzenie nowego społeczeń­stwa: społeczeństwa wolnego, odpowiedzial­nego, świadomego swojego kulturowego

PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA IDEOWE

Szkoły wyższej im. Bogdana Jańskiego

1. Przywiązywanie dużej wagi do integral­nego rozwoju człowieka w sferze intelektu­alnej, duchowej i zawodowej; rozwój wie­dzy, postaw i umiejętności, aby student po­trafił osiągać cele w sposób etyczny.
2. Integralny rozwój człowieka, aby był sku­tecznym i zdolnym do kształtowania rze­czywistości w duchu wartości chrześcijań­skich; jedna z dewiz szkoły brzmi: „Prawda. Poszukiwanie prawdy jest celem nauki”.
3. Formowanie katolickiej elity społecznej; „edukacja do chrześcijańskiej służby Naro­dowi, Kościołowi i Państwu”; formacja pa­triotyczna; tworzenie katolickiego programu odbudowy zdrowej gospodarki narodowej; formowanie w studentach wrażliwości spo­łecznej; nauka skutecznego działania na rzecz środowiska lokalnego oraz Polaków w rodzinie narodów; założenie wypracowa­nia określonych relacji środowiska Szkół Jańskiego, by w odczuciu społecznym być.
4. Postęp wiedzy akademickiej i zawodowej winien łączyć się z formacją w duchu zasad moralnych i religijnych oraz z poznawaniem nauki społecznej Kościoła. Program studiów przygotowujących do określonego zawodu powinien obejmować także formację etyczną, odpowiadającą temu zawodowi.
5. Obowiązek formowania sumienia (studia winny prowadzić studenta do całkowitej doj­rzałości ducha i sumienia).
6. Duszpasterstwo akademickie (pomoc w integracji życia z wiarą, dążenie do umie­jętności wcielania wiary w codzienną pracę).
7. Ewangelizacja. Głównym celem uniwer­sytetu jest głoszenie Chrystusowego orędzia człowiekowi, społeczeństwu i kulturom. Sku­teczne świadectwo o charakterze instytucjo­nalnym.
8. Celem uczelni jest przygotowanie wysoko wykwalifikowanych specjalistów, posiadają­cych interdyscyplinarną wiedzę i umiejętności, którzy łączą profesjonalizm z chrześci­jańską postawą moralną; wykłady z filozofii, etyki i katolickiej nauki społecznej.
9. Rozwój wiedzy, postaw i umiejętności, aby potrafić osiągać cele w sposób etyczny.
10. Działalność kierownika duchownego szkoły i kapelanów poszczególnych wydzia­łów; dni skupienia, nabożeństwa, celebracje liturgiczne z okazji uroczystości uczelnia­nych, kaplica w budynku szkoły; uwzględ­nienie w programie kształcenia formacji du­chowej.
11. Założenie wypracowania określonych relacji środowiska Szkół Jańskiego, by w odczuciu społecznym być odbieranym ja­ko środowisko opiniotwórcze ewangeliza­cyjnego i misyjnego charakteru; misja wyra­żona w herbie szkoły.

Z powyższego zestawienia można wysnuć wniosek, że Szkoła Wyższa im. Bog­dana Jańskiego mieści się w nurcie systemów edukacji chrześcijańskiej. Nasuwa się jednak pytanie, czy uczelnia o takim profilu ideowym jest potrzebna?

Według badań OBOP-u z końca 2003 roku, 56% Polaków uważa, że władze państwowe powinny kierować się zasadami społecznej nauki Kościoła. Według tych samych danych, % respondentów wyraża zaufanie do Kościoła katolickiego.

W 1998 r., jeden z numerów miesięcznika „Znak” poświęcono zagadnieniu „Biznes i etyka”. Można tam znaleźć m.in. takie stwierdzenie: „Nie ma wątpliwości, że pożądany typ biznesmena powinien być oparty na wartościach. Zarządzanie przez wartości jest bowiem przy współczesnej złożoności szeroko rozumianego procesu pracy (a w tym w szczególności potrzeby kreatywności) najskuteczniejszym sposobem zarzą­dzania. Współczesny biznesmen musi być prawdziwym liderem, i to w szerokim tego słowa rozumieniu (również w sensie moralnym). Gospodarka rośnie na zaufaniu i akceptacji określonych reguł gry”[2].

W związku z powyższym nie ulega wątpliwości, że założenia i cele edukacyjne omawianej uczelni są bardzo trafne. Taka szkoła wyższa jest ubogaceniem polskiej edukacji, tym bardziej, iż w Polsce można doszukać się zaledwie kilku szkół wyższych o chrześcijańskim profilu wychowawczym. Są to: Salezjańska Wyższa Szkoła Ekono­mii i Zarządzania w Łodzi (założona w 1996 r.), Wyższa Szkoła Europejska im. Ks. Józefa Tischnera w Krakowie (2003 r.), Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna IGNATIANUM w Krakowie (1999 r.), Wyższa Szkoła Społeczna im. Ks. Franciszka Blachnickiego w Suwałkach.

Wyzwaniem, a zarazem weryfikacją szkół wszelkiego typu, w tym Szkoły Wyż­szej im. B. Jańskiego, będzie nadchodzący niż demograficzny. Od roku 2006 liczba studentów będzie się obniżać. Najmniej liczny spodziewany rocznik (2000 rok – 375 tys. dzieci) dotrze na studia w roku 2019 i ukończy je w 2024 roku. W związku z tym, niektórzy eksperci są zdania, że w latach 2005-2010 utrzyma się około 25% obecnej liczby szkół niepaństwowych. Jedyną szansą na przetrwanie i sprostanie weryfikacji oraz wymogom rynku edukacyjnego jest poprawa poziomu i jakości kształcenia[3], poszerzanie oferty edukacyjnej[4], usprawnienie funkcjonowania administracyjno orga­nizacyjnego, a także konsekwentne wcielanie w życie założeń ideowych, a nie poprze­stawanie na słowach bez pokrycia.

W niniejszej pracy magisterskiej zaprezentowano Szkołę Wyższą im. Bogdana Jańskiego w kontekście systemów edukacji chrześcijańskiej. Opracowanie tematu moż­liwe było dzięki analizie materiałów źródłowych: dokumentów Urzędu Nauczycielskie­go Kościoła katolickiego, a dla części drugiej – danych i materiałów uzyskanych od ks. Mariana Piwko CR, założyciela Szkoły Wyższej im. Bogdana Jańskiego oraz autopre­zentacji uczelni (oficjalne strony internetowe, foldery). Poza tym, korzystano z wielora­kich opracowań.

Trudnościami napotkanymi w pracy były uzyskanie szczegółowych danych sta­tystycznych dotyczących analizowanej instytucji, jak również brak możliwości weryfi­kacji danych rozpowszechnianych przez uczelnię ze stanem faktycznym.

Omawiana szkoła wyższa wymaga dalszych badań naukowych, szczególnie w zakresie recepcji i wcielania w życie przez studentów i pracowników założeń ideowych uczelni, jak również w zakresie ich efektywności w procesie edukacyjnym.

Należy mieć nadzieję, że cel niniejszej pracy, jakim było zaprezentowanie Szkoły Wyższej im. Bogdana Jańskiego na tle pedagogiki chrześcijańskiej, a w konsekwencji ukazanie, iż omawiana uczelnia nie tylko znajduje się w nurcie systemów edukacji chrześcijańskiej, ale także wnosi swój własny, oryginalny wkład w obszary dotychczas niezagospodarowane przez uczelnie akademickie o profilu katolickim czy chrześcijań­skim w Polsce, został zrealizowany w stopniu satysfakcjonującym.

Na koniec warto przytoczyć słowa założyciela, wyrażające niezwykle ambitne zadanie dla całego środowiska Szkół Jańskiego:

Myślę, że środowisko Szkół im. B. Jańskiego, przejmując duchowość zmar­twychwstania, przyczynia się do ożywienia chrześcijańskiego życia i zmartwychwstania naszego społeczeństwa. Absolwenci, kadra dydaktyczna, kapelani i studenci będą jako Ludzie Zmartwychwstania przenikać Ewangelią różne sfery przedsiębiorczości, mechanizmy ekonomiczne i społeczne poprzez aktualne potrzeby społeczno-polityczne. (…) Pragnę wraz z Patronem, aby du­chowość zmartwychwstania Chrystusa była podstawą wszelkiej naszej pracy naukowej i zawodowej, społecznej i gospodarczej. [5]

—

[1] Por.: „Edukować jedynie umysł, a nie moralność (charakter), to kształtować zagrożenia dla społeczeństwa…” – Theodor Roosvelt.

[2] J. Szomburg, Zarządzać przez wartości, [w:] „Znak”, nr 2/1998, s. 111.

[3] K. Kawęcki, Wydział Nauk Społecznych Szkoły Wyższej im. Bogdana Jańskiego w Warszawie wobec wyzwań rzeczywistości, [w:] „ZiE”, nr 1/2003, s. 51.

[4] Według liczby kandydatów na dzienne kierunki na uczelniach państwowych w całym kraju w roku 2003/2004 największą popularnością cieszyła się pedagogika, potem informatyka oraz zarządza­nie i marketing. Zob. „Kujon polski” (dodatek do „Gazety Wyborczej”), nr 106 (23.03.2004 r.), s. 1.

[5] M. Piwko, Słowo Założyciela, [w:] S. Urbański, Duchowość zmartwychwstańcza, Warszawa
2003, s. 5.