Zmiany w zakresie czynności poznawczych w adolescencji

Leave a reply

Wczesna adolescencja

Piaget:

  • sposób w jaki dorastający rozwiązują problemy, jak rozumieją samych siebie oraz innych, wynika z przejścia ze stadium operacji konkretnych do stadium operacji formalnych.
    • Operacje formalne charakteryzują się bardziej logicznym i abstrakcyjnym i mniej egocentrycznym myśleniem (dorastający głębiej wnikają w problemy, dostrzegają różne opcje, stawiają dociekliwe pytania)
    • posługiwanie się ironią, parodią, metaforą
    • krytycyzm
    • niejednokrotne odrzucenie dotychczasowych autorytetów
    • życie intelektualne młodzieży staje się intensywne i bogate
      • zdolności te mogą być też przypisywane osobom w młodszym wieku i wynikać z inteligencji emocjonalnej
    • tezy koncepcji Piageta potwierdzają się w badaniach wskazujących, że wraz z okresem dorastania rozwija się myślenie abstrakcyjne i logiczne, zdolność do refleksji i autorefleksji, do rozważań natury moralnej, do perspektywicznego ujmowania zdarzeń, pojawiają się też zainteresowania społeczne i polityczne.
    • istnieją jednak indywidualne wariacje w rozwoju poznawczym dorastających, a rozwój myślenia formalnego trwa przez cały okres adolescencji
    • Piaget początkowo przypisywał rozwój myślenia na poziomie operacji formalnych okresowi od 11 do 15 r.ż.
    • Później – myślenie na poziomie operacji formalnych rozwija się przez całą adolescencję i osiąga szczyt ok 15-20r.ż.
    • na poziomie operacji formalnych niektórzy badacze wyróżniają 2 fazy:
      • wczesną fazę operacji formalnych – w niej zwiększająca się zdolność hipotetycznego myślenia owocuje swobodnym, nieskrępowanym myśleniem, ujmującym świat subiektywnie i idealistycznie
      • późną fazę operacji formalnych – w niej dorastający konfrontują swoje rozumowanie z rzeczywistością, z czego wynika przywrócenie intelektualnej równowagi; niepewność poznawcza wynikająca z refleksji

Procesy informacyjne przebiegają u dorastających szybciej niż u dzieci.

  • Percepcja – spostrzeżenia dorastających są w porównaniu ze spostrz. dzieci bardziej dokładne, wielostronne i ukierunkowane. Wiąże się to m.in. z najwyższą w ciągu życia wrażliwością zmysłów
  • u dorastających rozwija się uwaga dowolna (u dzieci jest mimowolna)
  • rozwija się pamięć logiczna i dowolna
  • dorastający mogą utrzymać w określonym czasie więcej myśli niż dzieci (potrafią posługiwać się różnymi sposobami zapamiętywania)
  • wg polskich badań, najszybszy rozwój pamięci logicznej występował u uczniów klasy 5 – we wszystkich grupach wiekowych pamięć chłopców była nieco lepsza niż dziewcząt

W okresie dorastania pod wpływem nauki szkolnej zachodzą zmiany w strukturze języka oraz jego funkcjach. Zmiany te dotyczą:

  1. wzrostu zasobu słownictwa (na początku szkołu 3 tys, pod koniec 10 tys; rozumienie metafor, symboli, przenośnie, słów naukowych etc)
  2. zrozumienia struktury gramatycznej języka
  3. kultury języka w zakresie mowy ustnej i pisanej

Monitoring kognitywny – dorastający potrafią coraz lepiej obserwować i analizować aktywność własnego umysłu. Monitoring ten sprzyja tworzeniu koncepcji samego siebie, a skupienie się na własnej osobie jest określane jako młodzieńczy egocentryzm. Jest on skutkiem osiągnięcia stadium myślenia formalnego i zwiększającego się zainteresowania własną osobą.

Piaget – opisuje młodzieńczy egocentryzm jako wiarę we wszechmoc refleksji

Coleman – jako „spojrzenie skierowane do wewnątrz”

Wskutek młodzieńczego egocentryzmu dorastający wytwarzają w myślach „wyimaginowaną publiczność” (Eliknd). No i się przed nią pręży w myślach. :) Zdaniem Elkinda posiadanie tejże wyim. publiczności przyczynia sie u młodzieży do porywów entuzjazmu, pragnienia czynów nadzwyczajnych.

Świadczy to też o rozwoju wyobraźni. Młodzieńcze marzenia mają charakter życzeniowy, ale często tez ucieczkowy i kompensacyjny. Marzenia takie znacznie częściej występują u dziewcząt.

Środowisko w jakim wyrasta człowiek wpływa na jego rozwój poznawczy.

Wygotski – interakcje społeczne w okresie dzieciństwa i dorastania, w tym przede wszystkim rozmowy, wywierają głęboki wpływ na struktury poznawcze oraz na sprawność myślenia.

Perkins, Segal, Voss – u dorastających, którzy mają możliwość aktywnego uczestniczenia w dyskusjach, sprawność myślenia uzyskuje wyższy poziom.

Rozwój społeczny. Interakcje z rówieśnikami i dorosłymi.

Rozwój społeczny rozpatrywany jest z punktu widzenia:

  • stadiów rozwoju kognitywnego – społeczna i moralna dojrzałość wynika z osiągniętego przez jednostkę stadium kognitywnego rozwoju
  • teorii psychoanalitycznych – rozumowanie podobne jak w przypadku teorii społecznego uczenia się, jednak inaczej są tu rozumiane mechanizmy wpływu rodziców i innych osób dorosłych
  • teorii społecznego uczenia się – poziom dojrzałości społecznej dorastających jest zdeterminowany, począwszy od urodzenia, oddziaływaniem wychowawczym rodziców i innych osób dorosłych
  • teorii biologicznych – główną rolę w społecznym dojrzewaniu przypisuje się uzyskaniu odpowiedniej dojrzałości ośrodkowego układu nerwowego, pozwalającej na świadome kontrolowanie emocji

Szczególnie ważnym aspektem dojrzewania są związki interpersonalne dorastających, i to zarówno związki z rówieśnikami, jak i z rodzicami oraz innymi osobami dorosłymi.

Związki rówieśnicze

Dorastający bardziej aktywnie dobierają sobie partnerów, oczekując od nich wymiany myśli i współdziałania. Niekiedy na samym początku okresu dorastania występuje:

ANTAGONIZM PŁCI – wzajemna niechęć do siebie osób płci odmiennej; silniej wyrażana przez chłopców (rzadko jest to antag. prawdziwy, raczej pozorny, skrywający nie pozbawione niepokoju zainteresowanie płcią przeciwną). U chłopców antagonizm płci jest też wyrazem dążenia do potwierdzenia własnej wartości przez zaprzeczenie cudzej (dziewczynki przejściowo w tym okresie mają przewagę intelektualną)

Rodzaje związków rówieśniczych:

  • paczki (kliki) – małe, zżyte ze sobą grupy, najpierw składające się z osób o tej samej płci, potem heteroseksualne (zbliżone zainteresowania, ten sam wiek, podobne środowisko społeczne)
  • grupy – liczniejsze niż paczki, podobne zainteresowania lub orientacje zawodowe
  • związki przyjaźni – 1 lub 2 bliskich przyjaciół, kontakty z nimi intensywne , oparte na lojalności i zaufaniu

D.C. Dunphy wyróżnił 4 fazy w procesie kształtowania się grup rówieśniczych:

  • faza poprzedzająca tworzenie się grupy właściwej; powstają wówczas odizolowane od siebie jednopłciowe paczki, które często cechuje tajemnicza obrzędowość 😛
  • początek paczek heteroseksualnych; kontakty z innymi paczkami podejmowane są sporadycznie i tylko zespołowo, nastawienie do innych paczek jest antagonistyczne
  • członkowie paczki o wysokim statusie nawiązują indywidualne kontakty z członkami innych paczek, można przynależeć do więcej niż 1 paczki; w ten sposób tworzy się „ponad paczkami” luźniejsza grupa rówieśnicza
  • potrzeba przynależenia do grupy słabnie, wyodrębniają się pary przyjaciół

W zdecydowanej większości przypadków przyjaciel jest tej samej płci. Wg badań, przyjaźń z osobą tej samej płci przyczynia się do wzmocnienia poczucia własnej wartości i pozwala na lepszą eksplorację tego „kim jestem”.

  • związki przyjaźni dziewcząt – używanie konwersacji do nawiązania i utrzymania bliskości; rozmowy nt spraw osobistych, czas spędzany głównie na rozmowach
  • związki przyjaźni chłopców – rozmowa jest tylko sposobem wyrażania opinii oraz własnych kompetencji; chłopcy przede wszystkim podejmują wspólne działania
  • WNIOSEK – dziewczęta czerpią więcej niż chłopcy satysfakcji, przyjaźniąc się z osobą tej samej płci

Wpływ związków rówieśniczych na poszczególne jednostki:

  • tworzy się poczucie wspólnoty (podział na „my” i „oni”)
  • solidarność grupowa
  • wzmocnienie poczucia własnej wartości
  • bezpieczeństwo emocjonalne
  • rozwijanie zainteresowań oraz form współdziałania
  • pragnienie zewnętrznego upodobnienia się (ubiór, fryzura, język)
    • Język – lakoniczność, radykalne uproszczenia (wyrażanie przeżyć, których w zwykłej mowie „nie da” się wyrazić) umożliwia porozumienie oparte na poczuciu przynależenia i bliskości
  • tworzenie się kultury młodzieżowej – własny świat symboli, obowiązujących norm, wzorów zachowania. Kult. młodzieżowa wzmacnia tożsamość młodzieży, zaznacza jej odrębność i wzmacnia więzi przynależności generacyjnej.
  • nasilony konformizm wobec grupy rówieśniczej (zachodzi w wypadku braku bliskości uczuciowej z rodziną) – silna identyfikacja z grupą, zależność od niej, podporządkowanie się gotowym wzorom i schematom postępowania, dostosowywanie się do opinii większości)
  • w przypadku konfliktu pomiędzy normami ustalanymi przez dorosłych i przez rówieśników – zwyciężają zasady rówieśników. Dorastający podlegają zatem dwóm systemom norm. Jednak badania wskazują, że młodzież przyjmuje wartości przede wszystkim od rodziców, natomiast rówieśników naśladuje w błahszych sprawach. W sprawach zasadniczych – rodzic jest modelem, niezależnie od wpływu rówieśników.

Negatywny wpływ związków rówieśniczych (wynikające z wypaczeń zalet typu solidarność etc)

  • niechęć i nienawiść do innych
  • zuchwałość wywodząca się z przesadzonego poczucia własnej wartości
  • agresja
  • zainteresowania o kier. aspołecznym

FUNKCJE GRUPY RÓWIEŚNICZEJ

D.P. Ausubel (modyf. przez Hamacheka):

  1. zastępowanie rodziny – w grupie dorastający czuje się bezpiecznie i ma określony status
  2. stabilizacja osobowości – grupa wpływa stabilizująco na osobowość jej członków
  3. wzbudzanie poczucia własnej wartości – przyjęcie do grupy źródłem poczucia własnej wartości
  4. określanie standardów zachowania – nowe odniesienia, nowe formy zachowań przygotowujące  dorastających do życia w szerszym społeczeństwie
  5. zapewnianie „bezpieczeństwa wynikającego z liczebności” – „skoro innym wolno, to dlaczego mi nie?”
  6. rozwijanie społecznych kompetencji – imprezy, dyskusje
  7. przyjęcie wzorów i ich naśladowanie – grupa dostarcza wzorów

Stosunki panujące w grupie mogą być prototypem dla późniejszych stosunków międzyludzkich, zarówno w sferze emocjonalnej, poznawczej jak i seksualnej.

Pomimo zwiększającego się wpływu rówieśników, podatność osoby dorastającej zależy od jej indywidualnych właściwości oraz od sytuacji w rodzinie.

Subkultury – okres młodzieńczości.

Dorastanie – początkowe fazy uczucia miłości (Hurlock):

  • miłość szczenięca – ważniejsze jest samo kochanie niż obiekt
  • miłość cielęca – obiekt uczuć otoczony jest bezgranicznym uwielbieniem
  • miłość romantyczna – przypada zazwyczaj na wiek młodzieńczy

ZWIĄZKI Z DOROSŁYMI

Dzieciństwo – rodzice akceptowani bezrefleksyjnie

Dorastanie – stosunek do rodziców bardziej realistyczny, nieraz przekorny.

  • wiele problemów między rodzicami a dorastającymi jest wynikiem niedookreślonego statusu tych ostatnich – już nie są dziećmi, ale nie są jeszcze dorosłymi
  • dorastający stają się wobec swoich rodziców bardziej zamknięci niż w dzieciństwie
  • rodzice nie radzą sobie z uznaniem autonomii dorastających dzieci, w wyniku czego są niekonsekwentni i mają tendencję do ograniczania autonomii nastolatków

 Obszary konfliktowe wg Duvalla wynikają ze sprzeczności:

    1. kontrola ze strony rodziców <=> potrzeba swobody dorastających
    2. odpowiedzialność rodziców <=> dzielenie odpowiedzialności z dorastającymi
    3. przykładanie przez rodziców dużej wagi do nauki szkolnej <=> poświęcanie czasu przez dorastających na inne rodzaje aktywności
  • konflikty między rodzicami a dorastającymi nie są jednak aż tak częste i głębokie jak można by przypuszczać
  • często geneza problemu ujawniającego się w relacjach rodzinnych tkwi POZA nimi
  • częstsze są konflikty z synami (bardziej burzliwie przechodzą okres dojrzewania) niż z córkami
  • mimo konfliktów – między rodzicami a dziećmi utrzymuje się zazwyczaj pozytywna więź, dorastający czują się kochani przez rodziców
  • bliższa więź z matkami (niezależnie od płci nastolatka)
  • bliska więź z rodzicami i pozytywny przebieg dorastania współwystępują ze szczęśliwym związkiem małżeńskim rodziców
  • wpływ rodziców na identyfikację dorastających z własną płcią
  • młodzież nawet krytykując rodziców, odwołuje się do wartości tej warstwy społecznej, z jakiej się wywodzi
  • stopniowe psychiczne oddalanie się od rodziców nie musi oznaczać utraty więzi, lecz jej ZMIANĘ. (przejście od więzi dziecięcej zależności do więzi opartej na partnerstwie. – proces ten jest trudniejszy dla rodziców :)
  • wpływ rodzeństwa na rozwój społeczny dorastających jest zależny od liczby rodz.,  różnicy wieku, płci
  • NIE STWIERDZONO negatywnego wpływu jedynactwa na przebieg dorastania
  • badania Tyszkowej (ech…) – w polskie nastolatki utrzymują bliską więź z dziadkami
  • rodzice w czasie dorastania ich dziecka są traktowani jako bardziej godni zaufania, natomiast inni dorośli traktowani są różnorodnie, zależnie od ich roli wobec dorastających i posiadanego autorytetu.

Główne rodzaje działalności

 Cechy działalności dorastających:

  • wyznaczanie odległych celów
  • zorganizowana i planowana aktywność (zw. z rozwojem poznawczym, intelektualnym; często jednak występuje słomiany zapał)
  • poszerzanie się działalności wskutek wchodzenia w nowe sytuacje i środowiska społeczne, poznawania nowych obszarów wiedzy
  • zmiana kierunku aktywności (zwrot ku światu wewnętrznemu a potem zagadnieniom społecznym)
  • dążenie do przeżyć wzruszających i pięknych (nowość i nieokreśloność pociąga, podobnie jak romantyzm, ryzyko, tajemniczość)
  • intensywność działań – oddawanie się czemuś bez reszty (wiąże się to z dążeniem do silnych wrażeń wzbudzających podziw innych (z powodu braku zaspokojenia tegoż może dojść do czynów chuligańskich lub przestępczych)

 Młodzież podejmuje różne formy aktywności intelektualnej i zbiorowej:

  • słuchanie muzyki, kino, wideo, wideoklipy (por Dios, wideo? ktoś jeszcze ma wideo w domu? podręcznik twierdzi iż zaiste tak, aczkolwiek ja raczej dałabym w to miejsce DVD i oglądanie głupich filmików na youtubie)
  • komputery i Internet (inwencja moja, za czasów pisania podręcznika jak widać net powszechny nie był)
  • dyskoteki
  • młodzież w małym stopniu interesuje się literaturą i kulturą wyższą (nie ma różnic względem miejsca zamieszkania, ale są względem poziomu edukacji)
  • majsterkowanie, kolekcjonerstwo, rysowanie, graffiti

 Aktywność zespołowa

  • wycieczki
  • sport, gry i zabawy
  • malejąca tendencja do zrzeszania się młodzieży w ramach organizacji młodzieżowych
  • ruchy proekologiczne, happeningi

Główna forma aktywności młodzieży – UCZENIE SIĘ. W okresie dorastania obserwuje się niekiedy zmniejszoną efektywność uczenia się wynikającą z przejściowych problemów z koncentracja uwagi (związek z przemianami fizjologicznymi organizmu). Ogólnie jednak zdolność do uczenia wzrasta, co jest związane m.in. ze świadomością celu nauki, wyzwalającą motywację do zdobywania wiedzy.

Środowisko społeczne w jakim młodzież wyrasta wpływa na kierunek jej zainteresowań, dobór środowiska rówieśniczego, wybór szkoły oraz zawodu a także na ogólną koncepcję świata i swojego w nim miejsca.

Postawy i przekonania. Kształtowanie się poglądu na świat.

Wzrost ujęć wartościujących wpływa na kształtowanie się postaw i przekonań dorastających, które stopniowo stają się coraz bardziej stabilne, przyjmując postać światopoglądu. Światopogląd ten bywa:

  • burzliwy
  • ofensywny
  • zmienny
  • jego funkcje zaczynają się dopiero rozwijać
  • jest wyrazem nie tylko intelektualnego ujmowania świata, ale także jego oceną i zachętą do działania

PIAGET – po charakterystycznym dla dzieciństwa stadium realizmu moralnego, w okresie dorastania młodzież osiąga stadium

AUTONOMII MORALNEJ – w tym stadium postępowanie uniezależnia się od opinii otoczenia, natomiast wyznaczają je intencje, wynikające z subiektywnej odpowiedzialności.

Rzeczywistą siłą kształtującą rozwój moralny jest wg Piageta WSPÓŁDZIAŁANIE Z RÓWIEŚNIKAMI, w wyniku którego powstaje wewnętrzna potrzeba traktowania innych ludzi w taki sam sposób, w jaki sami chcieliby być traktowani.

KOHLBERG – we wczesnym okresie dorastania – KONWENCJONALNY POZIOM ROZWOJU MORALNEGO, w którym jednostka kieruje się standardami należącymi do innych (np rodziców) – w nim na 1 poziomie są 2 stadia:

  1. w którym ocena zachowania wynika z aprobaty społecznej (ważną rolę odgrywa aprobata rówieśników)
  2. w którym ocena zachowania oparta jest na prawie i porządku, oraz odczuwany jest szacunek dla autorytetów

Rygoryzm moralny – ujmowanie powinności jako bezwzględnych, od których nie wolno odstępować (przyczynia się on do tego, że młodzież bywa pryncypialna i surowa w swoich ocenach)

Gołąb – rygoryzm moralny osiąga najwyższy poziom w wieku wczesnoszkolnym (7-11 r.ż.), a następnie systematycznie maleje osiągając najniższy poziom ok 20 r.ż.

Dziecięca odmiana rygoryzmu (Gołąb) związana jest z :

  • niedojrzałością poznawczą
  • egocentryczną motywacją
  • surowym treningiem wychowawczym

Spadek rygoryzmu u młodzieży wiąże się ze złożonością problemów i sytuacji jakich ona doświadcza.

Dojrzały rygoryzm cechuje:

  • stabilność uznawanych standardów
  • zdolność ich uzasadniania
  • wpływ na postępowanie
  • występuje on dopiero (o ile) w wieku dojrzałym

Idealizm młodzieńczy – potrzeba czynienia dobra (tak jest rozumiany). By zaistniał należy m.in. respektować prawa młodzieży do samodzielności i szacunku.

Szuman (1933) ( uważał, że idealizm rodzi się z marzeń, których jeszcze nie opanowało doświadczenie; bardzo cenił idealizm młodzieży przypisując mu funkcję rozwojową i ochronną) wyróżnił 3 fazy idealizmu młodzieńczego:

  1. idealizm antycypacyjny – oczekiwanie dobra, młodzież wytwarza sobie idealny model rzeczywistości
  2. idealizm kompensacyjny – występuje po złych doświadczeniach jako protest i ucieczka od rzeczywistości, niezgoda na brutalność świata
  3. idealizm normatywny (praktyczny) – idealizm staje się przyjętą normą, świadomym wyborem, pragnienie naprawy świata kieruje się ku sprawom realnym

Gurycka (1991) – młodzież rozumie idealizm konkretnie, pragmatycznie.

WIARA I RELIGIA

Dorastanie jest zazwyczaj okresem:

  • poszukiwania swojego stosunku do Boga i religii
  • buntu i podważania tradycji
  • pragnienia dobra idelanego
  • odchodzenia od religii, ulegania obietnicom sekt

Zainteresowanie wiarą i religią jest tez odzwierciedleniem rozwoju myślenia abstrakcyjnego.

Różnorodne postacie młodzieńczego buntu religijnego zazwyczaj ulegają w kolejnych latach modyfikacjom, z których ostatecznie wyłania się:

  • bądź świadoma akceptacja religii, w której się wyrosło lub którą się wybiera
  • bądź świadoma negacja

Krystalizowanie się tożsamości. Akceptacja własnej płci.

Okres dorastania jest czasem intensywnego poszukiwania własnej tożsamości i prób jej określenia.

Koncepcja kształtowania własnej tożsamości

Obuchowska wyróżniła poszukiwanie własnej tożsamości w:

  • ciągłości istnienia
  • próbach zmieniania siebie
  • sprawdzaniu siebie

Erikson – na okres dorastania przypada kryzys tożsamości. Aby go pokonać, młody człowiek musi scalić dotychczasową wiedzę o sobie zawartą w pełnionych przez niego rolach i uzyskać integrację swojej przeszłości z teraźniejszością i koncepcją przyszłości. W sytuacji braku zewnętrznej stabilizacji, niepewności, zmienności – struktura tożsamości nie może się scalić i występuje pomieszanie ról. Od tego, czy młody człowiek pokona kryzys tożsamości zależy wg Eriksona dalszy rozwój osobowości.

Obuchowski – wyróżnia w poszukiwaniu własnej tożsamości (zw z poczuciem sensu życia) następujące fazy:

  1. identyfikacji – dorastający utożsamia się z zewnętrznymi wzorami
  2. kosmiczną – oderwanie od rzeczywistości, rozmach i chaos w poszukiwaniu celu i sensu życia
  3. dojrzałego sensu życia  – późna adolescencja i dalsze lata – człowiek potrafi określić siebie i sens swego istnienia

Obuchowski – identyfikacja jest progiem wejścia na drogę ku dojrzałości i jest etapem koniecznym w rozwoju tożsamości.

Oerter, Montada – rozwój tożsamości z punktu widzenia 3 dymensji:

  1. wzrastającej dyferencjacji – dotyczy ona wszystkich procesów psychicznych; wraz z wiekiem młodzież postrzega siebie jako całość złożoną z wielu elementów, poznaje, że ma w różnych dziedzinach życia inne motywacje i inaczej postępuje, że zależnie od sytuacji kieruje się różnymi wartościami
  2. wzrastającej stabilizacji – stabilizowanie się tożsamości
  3. wzrastającej realistycznej postawy w samoocenie i w tworzeniu koncepcji własnej osoby – samoocena dziewcząt jest zazwyczaj bardziej adekwatna do rzeczywistości; dorastający stają sie coraz bardziej krytyczni.

Identyfikacja z własną płcią

Trudności w tym zakresie mają właściwie tylko dziewczęta.

Psychiczny infantylizm – niechęć do pożegnania sie z dzieciństwem (problem z zaakceptowaniem menstruacji itp)

kompleks Diany – dorastająca dziewczynka nie chce być kobietą, strojem i zachowaniem naśladuje chłopców.

Zazwyczaj oba zjawiska są przejściowe.

Hille – 3 typy planów życiowych dziewcząt:

  1. tradycyjno-konserwatywny – zadaniem kobiety jest zajmowanie się domem i rodziną
  2. progresywno-modny – praca zawodowa i małżeństwo odgrywają główną rolę
  3. progresywno-rygorystyczny – praca zawodowa bez więzów rodzinnych

Szczególnie silna jest identyfikacja dziewcząt z matkami. – zależność złożona.

Role związane z płcią – koncepcja androgyniczna – uznająca za pożądaną kombinację męskich i żeńskich cech osobowości

Późna adolescencja. Wiek młodzieńczy

5.3.1. Stabilizacja uczuciowa. Rozbudowa związków interpersonalnych. Erotyzm młodzieńczy

Rozwój uczuć przypadający na wiek młodzieńczy zmierza w kierunku uzyskania dojrzałości uczuciowej, którą charakteryzuje przejście:

  • od zależności uczuciowej do niezależności
  • od niekontrolowanego uzewnętrzniania uczuć do poddania się ich kontroli
  • od nieopanowanego ulegania uczuciom do ich opanowania
  • od egocentryzmu do socjocentryzmu

Dojrzałość uczuciowa to także zdolność do odraczania reakcji, powściągliwości a nieraz do rezygnacji.

Pełna dojrzałość uczuciowa kształtuje się w dalszych latach.

W wieku młodzieńczym następuje rozwój uczuć wyższych, tj uczuć estetycznych, moralnych, patriotycznych.

 Rozbudowa związków interpersonalnych

  • Podstawą związków z rówieśnikami są wspólne zainteresowania i orientacje zawodowe, a grupy stają się heteroseksualne.
  • Na znaczeniu zyskuje przyjaźń.
  • Bliskie i serdeczne kontakty z osobami starszymi
  • konflikty w rodzinie stają się łagodniejsze, większe zrozumienie dla argumentów rodziców
  • uświadamianie zależności od osób dorosłych
  • większa harmonia

Potrzeby seksualne

  • rozwija się potrzeba seksualna
  • redukcja napięcia seksualnego przez masturbację
  • pragnienia seksualne silniejsze są u chłopców
  • odmienna droga każdej płci ku dojrzałemu seksualizmowi
  • pierwsza miłość – romantyczna – idealizowanie obiektu, uczucie bardzo głębokie, przenikające całą osobowość; rzadko przekształca się w trwały związek, podobnie jak rzadko prowadzi do kontaktów seksualnych (raczej necking i petting)
  • 3 odmienne nastawienia młodzieży do seksu:
    • hedonistyczne
    • wulgarne
    • świadomie powściagliwe (raczej tylko dziewczęta) uzasadniane:
      • czekaniem na wielkie uczucie
      • czekaniem na większą własną dojrzałość
      • czekaniem do ślubu

Kształtowanie się autonomii moralnej. Wartości egzystencjalne. Różnicowanie się światopoglądu

Kohlberg – na wiek młodzieńczy przypada:

POSTKONWENCJONALNY POZIOM ROZWOJU MORALNEGO (moralność zinternalizowana, nie oparta na cudzych standardach). Dwa stadia tegoż:

  • I – prawa społeczne przeciw prawom indywidulanym – ujmowanie przez jednostkę zasad moralnych w terminach umowy społecznej: wartości i prawa są względne, standardy są zróżnicowane; przyjęte reguły są ważne, ale mogą zostac zmienione, niektóre wartości są ważniejsze od innych.
  • II – stadium uniwersalnych praw etycznych – samodzielne poszukiwanie przez człowieka reguł zgodnych z logicznym rozumieniem, przy uznaniu ich stałości i uniwersalności; to stadium uniwersalnych zasad sumienia – stadium najwyższe, ale NIE ZAWSZE OSIĄGANE. (nie może wystąpić bez przejścia przez niższe stadia)

Ok 10% ludzi uzyskuje 2 najwyższe stadia prze 20 r.ż. (ich uzyskanie ma związek z poziomem wykształcenia i z liczbą interakcji, jakie badani mieli z osobami bardziej od nich dojrzałymi).

Postawy wobec wartości

Różnorodność postaw:

  • bezrefleksyjność
  • konformizm i konsumpcyjność
  • samodzielność i przedsiębiorczość
  • refleksyjność lęk przed przyszłością i syndrom spadłego liścia (przekonanie, ze jest się kimś zbędnym, niepotrzebnym nikomu – poczucie beznadziejności i bezradności)

Niemniej jednak:

w później adolescencji młodzież jest coraz bardziej autonomiczna w myśleniu, cechuje ją twórcze podejście do problemów, wzrastające przekonanie o relatywizmie zjawisk. Do młodzieży przemawiają takie wartości jak:

  • wolność jednostki
  • jej godność
  • otwartość i tolerancja wobec inności

Wg Eriksona pomyślne zakończenie kryzysu zw. z tożsamością pozwala młodemu człowiekowi wejść w dorosłość jako osoba autonomiczna i wewnętrznie silna.

Poczucie zagubienia w świecie, odrzucenia dorosłości – skutek chaosu moralnego (anomi) i zbyt szybkich przemian w świecie.

 Światopogląd młodzieży w świetle badań

 Świda-Ziemba – 4 typy idealne:

  1. typ autentycznego katolika – dla takich osób wartością najważniejszą w życiu jest postępowanie moralne zgodne z sumieniem; nie zależy im na zadowoleniu z wykonywanej pracy ani osiągnięciach; znalezienie się w sytuacji rywalizacyjnej oznacza poczucie utraty sensu życia
  2. typ chłodno rywalizacyjny – konkurencja jako zdrowa zasada, preferencja swobodnego życia, nie skrępowanego zależnością uczuciową, odrzucanie wartości rodzinnych, preferowanie aktywnego życia
  3. typ emocjonalnego indywidualisty – sens ma życie nasycone silnymi emocjami, samorealizacji zarówno w miłości, rodzicielstwie jak i w pracy; pragnienie przekonania o kierowaniu swym życiem
  4. typ homeostatyczno wspólnotowy – podstawową wartością jest wewnętrzny spokój i brak zaangażowania; cenienie przyjaźni i poddania się losowi bez buntu

Wedle badań Świdy-Ziemby:

    • młodzież stawia na jednostkowość
    • świat wg młodzieży to teren wyborów; każdy dokonuje wyboru swej drogi życiowej, ale powinien zarazem akceptować wybory innych
    • podmiotowe nastawienie do życia
    • rodzina jest tylko jednym z możliwych wyborów

Badania Guryckiej – światopogląd młodzieży zależy od świata, w jakim ona żyje, czas społeczny stanowi tworzywo podmiotowego rozumienia świata.

  • pozycja wykształcenia systematycznie rośnie
  • wzrasta liczba celów jakie sobie młodzież stawia
  • wzrasta przekonanie o wpływie na życie takich zjawisk jak egoizm, przemoc, nienawiść

W wyniku złożonych analiz Gurycka wyodrębniła w światopoglądach młodzieży końca lat 80 3 typy dojrzałe:

    1. typ I – młodzież cechują wyraźne tendencje humanistyczne – cenienie takich wartości jak afiliacja i prospołeczność; zorientowanie podmiotowe; najmniej ceni się wartości łączące z powinnościami wobec państwa i narodu
    2. typ II – humanizm i konkretność, idealizm ujmowany pragmatycznie, jako siła oddziaływania
    3. typ III – obraz świata zagrożonego – o ludzkim losie decyduje przemoc; młodzież wyraża niechęć do pustych, wzniosłych słów i sloganów

Badania odnośnie wierzeń:

95% młodzieży deklaruje się jako wierząca

44% – praktykująca

Rozbieżność pomiędzy zasadami religii a zachowaniem :) – Dysonans

Aktywność społeczna i polityczna. Orientacje społeczne młodzieży. Początek profesjonalizacji.

Kształcenie się młodzieży – wpływ:

  • rozwój myślenia logicznego
  • przekorny krytycyzm wczesnego okresu adolescencji łagodnieje
  • młodzież staje się podatna na rozsądną argumentację
  • odrzucenie demagogii
  • wzbogacenie słownictwa – dyskusje
  • rozwój wyobraźni – marzenia, twórczość młodzieży
  • o kierunku zainteresowań młodzieży decydują jednostkowe talenty i uzdolnienia – wyodrębnia się młodzież, którą cechuje twórcze myślenie

<-Twórcze myślenie młodzieży – w ujęciu D.N. Perkinsa (im więcej właściwości z tego modelu osoba posiada, tym bardziej jest twórcza)

Rodzaje podejmowanej aktywności

W procesie rozwoju akt. przypadającej na wiek młodzieńczy Tyszkowa wyróżniła:

  1. postępujące porządkowanie aktywności i eliminowanie form aktywności bezładnej, chaotycznej i nieukierunkowanej
  2. różnicowanie się aktywności, organizowanie i wyodrębnianie nowych jej rodzajów
  3. wytwarzanie się złożonych form aktywności ukierunkowanej i uprzedmiotowionej (działań)
  4. kształtowanie się i przemiany wewnętrznych mechanizmów regulacji aktywności

Tyszkowa podkreśliła, że w procesie tych zmian wzrasta świadomość własnej aktywności, a także zdolność do działań zespołowych. Większą rolę odgrywają też marzenia, plany, antycypacje ideały itd.

Taka skierowana ku przyszłości aktywność dotyczy właśnie planów życiowych i jest realizowana indywidualnie, bądź zespołowo (np. angażowanie się w działania o charakterze społecznym i politycznym).

Obecnie jest mała tendencja do zrzeszania się – badania Przecławskiej i Rowickiego – 1993/94 –  85% badanych twierdzi, że nie ma bliskiej im partii politycznej, klubu, organizacji społecznej, które byłyby im bliskie.

I tu jest fragmencik o subkulturach – gdzie chłopcy skłaniają się niby ku „rapowcom” (dziewczęta też) i jest to młodzież szkół zawodowych. Natomiast uczniowie szkół ogólnokształcących skłaniali się ku hipisom. (rzecz jasna są to badania sprzed ponad 10 lat – 1998)

Moja dygresja – obecnie mamy przeciekawą subkulturę emo, która odczuwa ból świata i istnienia 😀

 Orientacje społeczne

Motywacje jednostek czy grup młodzieży do podejmowania działań wyznacza jej orientacja społeczna. Kształtowanie się orient. społ. jest procesem zmieniającym się wraz z:

  • nabywaniem nowej wiedzy
  • wzrostem kompetencji
  • generalizowaniem się różnorodnych doświadczeń

Poszerzanie doświadczeń życiowych młodzieży sprzyja krystalizowaniu się jej społecznych orientacji, co przypada na okres młodzieńczości i lata następne.

badania 1993 r – 10 typów orientacji społecznych charakteryzujących polską młodzież:

  1. konformizm
  2. patriotyzm
  3. autorytaryzm
  4. optymizm
  5. orientacja proreformatorska
  6. poczucie anomii
  7. lęk
  8. poczucie deprywacji
  9. roszczeniowy egalitaryzm
  10. przedsiębiorczy pragmatyzm

Orientacje te potwierdzają znaczne zróżnicowanie młodzieży, które wynika z środowiska, w jakim ona żyje, wsparcia jakie otrzymuje, różnic w poziomie zdolności intelektualnych. Raczej nie poczucie krzywdy, ale koncentracja na problemach osobistych.

 Cele i dążenia

1997 – Przecławska:

  • 74,6 % – odwzajemniona miłość i szczęśliwe życie rodzinne (dla 44,4% to cel najważniejszy) – osiągnięcie sukcesu i realizacja wielkich ideałów moralnych i społecznych nie leżało w kręgu zainteresowań badanej młodzieży
  • ogólnie – stawiane w okresie młodzieńczości cele i zdania, których realizacja ma tym celom służyć, są bardziej realistyczne niż te z wczesnej adolescencji, są realizowane bardziej konsekwentnie (upór, systematyczność – dobre przygotowanie do pracy zawodowej)

Pierwsze kontakty z pracą zawodową

Już wcześniej pojawiają się w życiu młodzieży różnorodne elementy pracy – prace domowe. Teraz młodzież licealna podejmuje różne prace zarobkowe, które nie odnoszą się do przyszłego zawodu. Jeszcze częściej młodzież studiująca wchodzi w środowisko pracy.

 Ginzberg – trzy etapy wyboru:

  1. etap fantazji (ok. 11 r.ż.) – możliwości wydają się nieograniczone
  2. etap próby (od 11 do ok 17 r.ż,) – przechodzenie od kierowania się zainteresowaniami przez kierowanie się zdolnościami, do kierowania się wartościami
  3. etap realistyczny (od ok 17-18 r.ż. do początku 20 r. ż.) – poszukiwanie korzystnego dla siebie zawodu, staranie się poznania go, selekcja konkretnego rodzaju pracy

Wypełnianie zadań rozwojowych adolescencji

W tym okresie człowiek powinien osiągnąć 2 zdolności:

  1. dawania nowego życia – gł. I faza adolescencji
  2. samodzielnego kształtowania życia własnego – II faza adolescencji (nie może być realizowany bez woli jednostki i jej aktywnego udziału)

Havighurst (1981) – zadania adolescencji:

  1. osiągnięcie nowych, bardziej dojrzałych więzi z rówieśnikami obojga płci
  2. ukształtowanie roli męskiej lub kobiecej
  3. akceptacja swojego wyglądu i skuteczne posługiwanie się własnym ciałem
  4. osiągnięcie niezależności uczuciowej od rodziców i innych dorosłych
  5. przygotowanie do małżeństwa i życia w rodzinie
  6. przygotowanie do kariery zawodowej (niezależności ekonomicznej)
  7. rozwijanie ideologii (sieci wartości) i systemu etycznego kierującego zachowaniem
  8. dążenie i rozwijanie postępowanie akceptowanego społecznie

Realizacja niektórych jest kontynuowana w okresie wczesnej dorosłości, ponieważ:

  • zwiększa się złożoność zjawisk społecznych, wydłużających czas konieczny do przygotowania się do aktywnego uczestnictwa w rozwoju cywilizacyjnym
  • zbyt szybkie przemiany cywilizacyjne, brak odpowiedniej edukacji, bezrobocie ograniczają możliwości wypełniania zadań

—

B. HARWAS-NAPIERAŁA, J. TREMPAŁA (red.), PSYCHOLOGIA ROZWOJU CZŁOWIEKA. CHARAKTERYSTYKA OKRESÓW ŻYCIA CZŁOWIEKA, PWN, Warszawa 2009.

Przejawy zachowań agresywnych u dzieci w wieku przedszkolnym

Leave a reply

Agresja jest naturalnym elementem ludzkiego zachowania, ale kiedy obserwujemy ją u małych dzieci, często budzi to niepokój. Dzieci w wieku przedszkolnym są w okresie dynamicznego rozwoju, a ich zachowanie jest świadectwem wielu procesów uczenia się oraz adaptacji do świata. Wśród dzieci w tym wieku można zauważyć różne formy agresji, które wynikają zarówno z indywidualnych predyspozycji, jak i wpływu otoczenia.

Agresywne zachowania mogą przybierać różne formy, od werbalnych po fizyczne. Dzieci w wieku przedszkolnym często wyrażają swoje emocje w sposób bardziej bezpośredni niż starsze osoby, co może objawiać się krzykiem, bicie lub rzucaniem przedmiotami. Często jest to reakcja na frustrację, złość lub inne silne uczucia, które dziecko nie potrafi jeszcze w pełni kontrolować czy wyrażać w bardziej społecznie akceptowalny sposób.

Otoczenie dziecka odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu się jego zachowań. Dziecko, które jest świadkiem przemocy w domu lub doświadcza jej na co dzień, może naśladować takie zachowania, uznając je za normę. Jednak nie zawsze agresja jest wynikiem bezpośrednich doświadczeń z przemocą. Może być także sposobem na przyciągnięcie uwagi dorosłych, zwłaszcza jeśli dziecko czuje się zaniedbane lub pozbawione miłości.

Innym aspektem zachowań agresywnych u dzieci przedszkolnych jest rywalizacja rówieśnicza. Dzieci w tym wieku uczą się dzielić, współpracować i funkcjonować w grupie. Rywalizacja o zabawki, miejsce czy uwagę dorosłego może prowadzić do agresywnych interakcji. Dzieci, które nie nauczyły się jeszcze umiejętności radzenia sobie z konfliktami, mogą reagować agresją, gdy czują się zagrożone lub pozbawione czegoś, co uważają za swoje.

Często zapominamy, że dzieci w wieku przedszkolnym są w trakcie kształtowania swojej tożsamości oraz poznawania granic. Część z nich testuje te granice, próbując zrozumieć, jakie są konsekwencje ich działań. Agresja może być więc sposobem na przetestowanie reakcji otoczenia na pewne zachowania.

Oczywiście, nie każde zachowanie agresywne u dziecka w wieku przedszkolnym jest powodem do niepokoju. Ważne jest jednak, aby dorośli byli świadomi przyczyn takiego zachowania i potrafili je właściwie interpretować. Wspieranie dziecka w rozwijaniu umiejętności radzenia sobie z emocjami, promowanie pozytywnych wzorców zachowania oraz dostarczanie odpowiedniego wsparcia w sytuacjach trudnych mogą przyczynić się do zmniejszenia przejawów agresji.

Nie można także zapominać o roli, jaką w kształtowaniu się zachowań agresywnych u dzieci odgrywają media. Dzieci są narażone na wiele treści, które mogą promować przemoc lub agresywne zachowania. W związku z tym ważne jest, aby rodzice oraz opiekunowie byli świadomi tego, co ich dzieci oglądają, i aktywnie uczestniczyli w procesie selekcji treści.

Podsumowując, zachowania agresywne u dzieci w wieku przedszkolnym mają wiele przyczyn i form. Kluczem do zrozumienia i radzenia sobie z nimi jest wsłuchiwanie się w potrzeby dziecka, rozumienie jego świata emocjonalnego oraz zapewnienie mu odpowiedniego wsparcia i narzędzi do radzenia sobie z trudnymi emocjami.

Mediacje między małżonkami jako forma rozwiązywania konfliktów w sprawach rozwodowych

Leave a reply

Rozwód jest jednym z najtrudniejszych przeżyć, jakie mogą spotkać człowieka. Ten bolesny proces, który często wiąże się z konfliktami, gniewem i emocjonalnym bólem, nie tylko wpływa na małżonków, ale również na ich dzieci. W takich sytuacjach mediacja może być skuteczną formą rozwiązania konfliktów, pomagając małżonkom przejść przez proces rozwodu w sposób mniej konfrontacyjny i bardziej konstruktywny.

Mediacja to proces, w którym neutralny trzeci podmiot, zwany mediatorem, pomaga stronom w konflikcie znaleźć rozwiązanie, które będzie dla nich obu akceptowalne. W przypadku rozwodu, mediator może pomóc małżonkom skupić się na najważniejszych kwestiach, takich jak podział majątku, alimenty i opieka nad dziećmi. Zamiast skupiać się na przeszłości i na wzajemnych zarzutach, mediacja kieruje rozmowę w stronę przyszłości i rozwiązania problemów.

Mediacja w sprawach rozwodowych ma wiele zalet. Po pierwsze, jest zazwyczaj mniej kosztowna niż proces sądowy. Ponieważ mediacje są mniej formalne i mniej skonfrontowane niż sądowe rozprawy, mogą również być mniej stresujące dla małżonków i ich dzieci.

Po drugie, mediacja daje małżonkom większą kontrolę nad procesem rozwodu. Zamiast polegać na decyzjach sądu, które mogą niekoniecznie odpowiadać ich potrzebom i oczekiwaniom, małżonkowie mają możliwość wspólnego wypracowania rozwiązania, które będzie dla nich obu satysfakcjonujące.

Na przykład, para, która ma dzieci, może zdecydować, że chce zachować wspólną opiekę nad dziećmi, zamiast polegać na decyzji sądu o przyznaniu jednemu z rodziców pełnej opieki. Przez mediację, mogą oni wspólnie ustalić harmonogram opieki, który będzie brał pod uwagę ich indywidualne potrzeby i harmonogramy, a także najlepsze interesy ich dzieci.

Jednakże, mediacja nie jest odpowiednia dla wszystkich par. W sytuacjach, gdy istnieje historia przemocy domowej lub gdy jedno z małżonków nie jest w stanie uczestniczyć w procesie w sposób sprawiedliwy i pełny, mediacja może nie być najlepszą opcją.

Niemniej jednak, dla wielu par, mediacja może być skutecznym i konstruktywnym sposobem na rozwiązanie konfliktów związanych z rozwodem. Może to prowadzić do lepszych, bardziej trwałych porozumień, które są tworzone z myślą o dobru obu stron, a także dzieci. Dzięki temu, mediacja może pomóc złagodzić niektóre z najbardziej bolesnych aspektów rozwodu, pozwalając małżonkom przejść do nowego rozdziału w swoim życiu na bardziej pozytywnych warunkach.

Bezdomność – wybór czy konieczność?

Leave a reply

Bezdomność jest zjawiskiem społecznym, które dotyka ludzi na całym świecie. Jest to stan, w którym jednostka lub rodzina nie mają stałego, odpowiedniego i bezpiecznego miejsca do mieszkania. Istnieje wiele przyczyn bezdomności, w tym problemy ekonomiczne, społeczne i zdrowotne. Ale czy jest to kwestia wyboru czy konieczności?

Na pierwszy rzut oka, wydawać by się mogło, że niewielu ludzi, jeśli w ogóle, wybiera życie na ulicy. Bezdomność niesie ze sobą wiele negatywnych konsekwencji, takich jak narażenie na choroby, przemoc, stygmatyzację i brak dostępu do podstawowych usług, takich jak edukacja czy opieka zdrowotna. Wydaje się zatem, że bezdomność to raczej konieczność niż wybór.

Jednakże, niektóre badania i anegdotyczne dowody sugerują, że niewielka liczba osób może ‚wybrać’ bezdomność jako sposób życia. Może to wynikać z poczucia wolności i niezależności, które daje życie bez zobowiązań, jak również z chęci unikania instytucji społecznych, takich jak opieka społeczna czy systemy opieki zdrowotnej. W takich przypadkach, bezdomność może być postrzegana jako wybór.

Jednak te sytuacje są zdecydowanie mniejszością i nie można ich generalizować na wszystkich bezdomnych. Większość osób, które doświadczają bezdomności, nie robi tego z wyboru. Przeciwnie, wielu z nich znalazło się w tej sytuacji z powodu splotu niefortunnych okoliczności, które często były poza ich kontrolą.

Przykładowo, osoba może stać się bezdomna z powodu utraty pracy i braku środków na opłacenie czynszu. Inna osoba może znaleźć się na ulicy z powodu chronicznej choroby lub zaburzenia psychicznego, które utrudniają utrzymanie stałego zatrudnienia lub mieszkania. Często, osoby te nie mają odpowiedniej sieci wsparcia społecznego, która mogłaby im pomóc poradzić sobie z tymi trudnościami.

Zatem, mimo że istnieją przypadki, gdy bezdomność może być postrzegana jako wybór, dla większości osób jest to stan, do którego zostali zmuszeni przez szereg trudnych i złożonych okoliczności. To ważne rozróżnienie, które musi być rozważane w rozmowach na temat bezdomności i polityki publicznej.

Polityka publiczna powinna więc skupiać się na adresowaniu korzeni problemu – na pomoc w dostępie do bezpiecznego mieszkania, zatrudnienia, opieki zdrowotnej i wsparcia społecznego dla tych, którzy go potrzebują. Działania te powinny być ukierunkowane na zrozumienie i zaadresowanie indywidualnych potrzeb i okoliczności każdej osoby, zamiast zakładać, że bezdomność jest wynikiem indywidualnych wyborów.

Znajomość prawdziwej natury bezdomności i jej przyczyn jest kluczowa dla skutecznego adresowania tego problemu na poziomie społecznym i indywidualnym. To przede wszystkim konieczność, a nie wybór – i to jest wyzwanie, które musimy wspólnie rozwiązać.

Zaniedbywanie obowiązków małżeńskich jako główna przyczyna rozpadu małżeństwa

Leave a reply

Małżeństwo to związek, który obok miłości, pasji i wzajemnego zrozumienia, wiąże się również z określonymi obowiązkami. Obowiązki małżeńskie stanowią istotną część struktury i dynamiki związku i są one kluczowe dla jego trwałości. Zaniedbywanie tych obowiązków małżeńskich może prowadzić do licznych konfliktów, napięć i ostatecznie do rozpadu małżeństwa.

Obowiązki małżeńskie, choć różnią się w zależności od kultury, społeczeństwa, a nawet indywidualnych umów między małżonkami, zazwyczaj obejmują aspekty takie jak wzajemne wsparcie, szacunek, lojalność, dbałość o dom i rodzinę, a także udzielanie sobie pomocy w trudnych chwilach. To nie tylko codzienne zadania, ale także głębsze zobowiązania emocjonalne i moralne, które tworzą fundament dla zdrowego małżeństwa.

Jednak, zaniedbanie tych obowiązków może prowadzić do poważnych konsekwencji. Na przykład, zaniedbanie obowiązku wzajemnego wsparcia może prowadzić do uczucia samotności i izolacji, co z kolei może prowadzić do napięć i konfliktów. Podobnie, brak szacunku może powodować poczucie niesprawiedliwości i obrażenia, co z kolei może prowadzić do narastającego konfliktu i niezadowolenia.

Zaniedbywanie obowiązków małżeńskich może prowadzić do poważnego uszczerbku na zdrowiu małżeństwa. W sytuacji, gdy jeden z partnerów czuje, że jego potrzeby i oczekiwania nie są spełniane, może to prowadzić do poczucia zaniedbania i frustracji. Wzrastające napięcie i konflikty mogą z kolei doprowadzić do erozji miłości i bliskości, co ostatecznie może prowadzić do rozpadu małżeństwa.

Przyjrzyjmy się przykładowemu małżeństwu, w którym jeden z partnerów konsekwentnie zaniedbuje swoje obowiązki. Może to objawiać się w różnorodny sposób – od niedbania o wspólne sprawy domowe, przez brak wsparcia emocjonalnego, aż po brak lojalności. Na początku, druga strona może próbować kompensować te zaniedbania, ale w miarę upływu czasu, prawdopodobnie zacznie odczuwać frustrację i rozczarowanie. Ostatecznie, może to doprowadzić do poczucia niezadowolenia, izolacji i napięcia między partnerami, co w konsekwencji może prowadzić do rozpadu małżeństwa.

Wniosek z tego jest prosty: zaniedbywanie obowiązków małżeńskich może prowadzić do poważnych konsekwencji dla zdrowia małżeństwa. To nie tylko niesprawiedliwe dla partnera, który musi radzić sobie z tą nierównością, ale również niszczy podstawy małżeństwa, które są niezbędne dla jego przetrwania. Małżeństwo to nie tylko miłość i namiętność, ale także zobowiązania i obowiązki, które obie strony muszą spełniać, aby związek mógł przetrwać.

Tak więc, zaniedbywanie obowiązków małżeńskich to poważna kwestia, która nie może być zignorowana. Wymaga od małżonków szczerości, komunikacji i wzajemnego zrozumienia, aby mogli efektywnie zarządzać swoimi obowiązkami i oczekiwaniami. W sytuacji, gdy te obowiązki są zaniedbywane, konieczne jest podjęcie działań w celu rozwiązania problemu, aby małżeństwo mogło przetrwać i prosperować.

Wreszcie, zaniedbywanie obowiązków małżeńskich stanowi istotną przyczynę rozpadu małżeństw. Jest to problem, który wymaga uwagi i zaangażowania obu stron. Przy konsekwentnym zaniedbywaniu tych obowiązków, istnieje duże prawdopodobieństwo, że małżeństwo doświadczy poważnych trudności, a nawet może się rozpaść. Aby temu zapobiec, małżonkowie muszą zrozumieć i docenić znaczenie swoich obowiązków małżeńskich, pracować nad komunikacją i szacunkiem dla siebie nawzajem, a także gotowością do rozwiązywania problemów, kiedy tylko się pojawią.

Mediacja jako forma alternatywnego rozwiązywania sporów

Leave a reply

Mediacja to proces, w którym neutralna i bezstronna osoba, zwana mediatorem, pomaga stronom w sporze w prowadzeniu dialogu, zidentyfikowaniu punktów spornych i negocjacji porozumienia, które zaspokoi potrzeby obu stron. W kontekście pedagogiki sądowej, mediacja jest kluczowym narzędziem do rozwiązywania konfliktów, niezależnie od ich charakteru, zarówno w szkole, jak i poza nią.

Na pierwszy rzut oka, wartość mediacji leży w jej zdolności do łagodzenia konfliktów i przywracania harmonii między stronami. Jednak to narzędzie ma potencjał, który wykracza poza prostą alternatywę dla konfliktu. Mediacja, ze swoim naciskiem na dialog i porozumienie, promuje empatię, wzajemne zrozumienie i umiejętności komunikacyjne, które są nieocenione w każdej społeczności.

Zastosowanie mediacji w pedagogice sądowej to coś więcej, niż tylko interwencja w momencie konfliktu. To również narzędzie, które umożliwia młodym ludziom rozwijanie umiejętności, które będą im służyć przez całe życie, takie jak negocjacje, umiejętność słuchania, wyrażania swoich uczuć i potrzeb oraz zrozumienie perspektywy drugiej osoby.

Weźmy na przykład sytuację w szkole, gdzie dwóch uczniów kłóci się o wykorzystanie tych samych zasobów. Konflikt ten mógłby zostać rozwiązany przez nauczyciela, który zdecyduje, kto ma rację. Ale to mogłoby prowadzić do dalszych konfliktów i resentymentów między uczniami. Zamiast tego, mediacja mogłaby dać uczniom możliwość wyrażenia swoich uczuć i potrzeb, zrozumienia perspektywy drugiej strony i negocjowania rozwiązania, które zaspokoiłoby potrzeby obu stron.

Mediator, pełniący w tej sytuacji rolę neutralnego arbitra, pomoże uczniom komunikować się w sposób konstruktywny, promując zrozumienie i empatię. Proces ten może pomóc uczniom zrozumieć, że konflikty nie muszą być rozwiązywane przez dominację jednej strony nad drugą, ale mogą prowadzić do porozumień, które korzystają wszystkim zaangażowanym stronom.

Przeanalizujmy, jak ten proces może wpływać na rozwój uczniów. Po pierwsze, daje im narzędzia do radzenia sobie z konfliktami w sposób konstruktywny, co jest nieocenione w świecie, w którym konflikty są nieuniknione. Po drugie, uczy ich empatii i zrozumienia dla perspektyw innych osób, co jest kluczowe dla budowania zdrowych relacji i społeczności. Po trzecie, mediacja może pomóc w rozwijaniu umiejętności komunikacyjnych, które są niezbędne w różnych aspektach życia.

Należy jednak pamiętać, że mediacja to proces, który wymaga odpowiednich umiejętności i wiedzy. Mediatorzy powinni być odpowiednio przeszkoleni, aby mogli skutecznie prowadzić dialog między stronami, pomagać im w identyfikowaniu punktów spornych i prowadzić negocjacje, które zaspokoją potrzeby wszystkich stron.

To, co mediacja może zaoferować pedagogice sądowej, jest bardzo cenne. Jest to alternatywa dla konfliktu, która nie tylko pomaga rozwiązywać problemy, ale również uczy młodych ludzi umiejętności, które będą im służyć przez całe życie. Mediacja promuje empatię, wzajemne zrozumienie i umiejętności komunikacyjne, które są nieocenione w budowaniu zdrowych relacji i społeczności. To narzędzie, które może pomóc młodym ludziom radzić sobie z konfliktami w sposób konstruktywny, zamiast polegać na dominacji jednej strony nad drugą.

Nie jest to jednak rozwiązanie do wszystkich problemów. Mediacja wymaga umiejętności i wiedzy, a nie każdy konflikt może zostać rozwiązany za pomocą mediacji. Ale to narzędzie ma potencjał, aby przynieść znaczące korzyści edukacyjne i społeczne. Mediacja powinna być zatem integralną częścią edukacji i pedagogiki sądowej, dając młodym ludziom narzędzia do radzenia sobie z konfliktami i budowania zdrowych społeczności.

Na koniec, z pełną pewnością można stwierdzić, że mediacja jest cennym narzędziem w pedagogice sądowej. Mediacja nie tylko pomaga rozwiązywać konflikty, ale również uczy młodych ludzi umiejętności, które będą im służyć przez całe życie. To narzędzie promuje empatię, wzajemne zrozumienie i umiejętności komunikacyjne, które są kluczowe dla budowania zdrowych relacji i społeczności. Mediacja powinna być integralną częścią pedagogiki sądowej, aby dać młodym ludziom narzędzia do radzenia sobie z konfliktami i budowania zdrowych społeczności.

Program wspomagający terapię dzieci dyslektycznych

Leave a reply

Funkcje programu

1.      Opis gier i kompendium ortograficznego

a.      Wisielec

b.      Kody słów

c.      Krzyżówka

d.      Edytor krzyżówek

e.      Pomoc

2.      Funkcje gier i kompendium ortograficznego

a.      Nauka poprzez zabawę

b.      Ćwiczenie ortografii w zakresie głoski <u>

c.      Korekta zaburzonych funkcji poznawczych

d.      Budzenie motywacji do nauki poprzez organizowanie sukcesu

Opis gier i kompendium ortograficznego

System jest zestawem trzech podstawowych gier, znanych dzieciom z zabaw domowych: Wisielec, Kody słów, Krzyżówka, wzbogaconym o Edytor krzyżówek. Są to gry jednoosobowe. Zawodnik zdobywa punkty za swoją pracę, a najlepsi w nagrodę są wpisywani do Galerii Mistrzów. W przypadku gdy grający nie poradzi sobie z zadaniem (np. czas się skończy), komputer podaje prawidłowe rozwiązanie. Bardzo ważne jest to, że w każdej chwili dziecko może sięgnąć do pomocy kontekstowej, która swoim zakresem obejmuje działanie programu, a także zasady ortografii.

Wyrazy wybierane do odgadywania w poszczególnych grach (Wisielec, Kody słów) ułożone są według trzech stopni trudności:

  • pierwszy stopień (najłatwiejszy) – słowa z „u” oraz z „ó” wymiennym,
  • drugi stopień – słowa z „u”, z „ó” wymiennym oraz z „ó” niewymiennym bez rodzin,
  • trzeci stopień trudności – słowa z „u”, z „ó” wymiennym oraz z „ó” niewymiennym z rodzinami, czyli wszystkie słowa z głoską <u>.

Dodatkowo w ramach każdego stopnia trudności można wybrać słowa krótkie (do pięciu liter), średnie (do dziesięciu) oraz długie (powyżej dziesięciu liter, ale nie więcej niż piętnaście).

Wisielec

Popularna gra polegająca na odgadywaniu wyrazów o określonej liczbie liter. Zawodnik ma do dyspozycji panel z zestawem liter polskiego alfabetu i odpowiednio wybierając myszką kolejne literki musi odgadnąć w dziesięciu próbach wyraz o maksymalnej długości piętnaście znaków. Jeżeli zadanie zostanie wykonane prawidłowo, rozlega się radosny dźwięk i na ekranie pojawia się komentarz pochwalny. W przypadku gdy zawodnik przekroczy dozwoloną liczbę błędów informuje o tym dźwięk smutny oraz komentarz, który mimo niepowodzenia zachęca do dalszych prób. Podawane jest poprawne hasło i można przystąpić do odgadywania następnego słowa.

W każdej chwili można zobaczyć listę najlepszych zawodników zajmujących zaszczytne miejsce w Galerii Mistrzów, posłuchać wybranej przez siebie muzyki albo wywołać pomoc.

Plansza gry Wisielec

Kody słów

Wybrane słowa są kodowane za pomocą znaczków.

Plansza gry Kody słów

Zadaniem dziecka jest odgadnięcie pięciu wyrazów w wyznaczonym czasie i wpisanie ich do pól obok zakodowanych słów. Wpisanie prawidłowego wyrazu sygnalizowane jest dźwiękiem. Kiedy zostaną odgadnięte wszystkie słowa, lub minie czas przeznaczony na rozwiązanie, za każde odgadnięte słowo liczone są punkty.

Dobór słów zależny jest od wybranego stopnia trudności i jest podstawą do naliczania punktów. Dodatkowo premiowane jest wcześniejsze uporanie się z zestawem słów.

Każdorazowe losowanie nowego zestawu słów zmienia przyporządkowanie znaczków literom alfabetu, co zapobiega nauczeniu się ich znaczeń na pamięć.

Czas przeznaczony na rozwiązanie zależny jest od ilości liter do rozkodowania (im więcej liter, tym więcej czasu) oraz od prędkości z jaką zawodnik chce rozwiązywać zadania: bieg, marsz, spacer.

Krzyżówka

Plansza gry Krzyżówka

Celem gry jest rozwiązywanie krzyżówek, do tworzenia których służy program pomocniczy Edytor krzyżówek. Zawodnik może otwierać krzyżówki, których struktura i dane zachowane są w pliku. Odgadując kolejne hasła (poziomo, pionowo), trzeba je przeciągać na planszę w odpowiednie miejsce na krzyżówce. Jeżeli projektant krzyżówki przewidział hasło-rozwiązanie, to trzeba je kolejno przeciągać do kratek na dole ekranu.

Każde prawidłowo rozwiązane słowo jest punktowane. Przewidziana jest premia za rozwiązanie całej krzyżówki, a także dodatkowo za ułożenie hasła z liter w kolorowych kratkach.

Edytor krzyżówek

Narzędzie służy do układania krzyżówek z rozwiązaniem (lub bez rozwiązania). Spełniając wymogi edytora, program umożliwia zapisywanie efektów pracy w pliku zewnętrznym oraz ich odczytywanie.

Plansza Edytora krzyżówek

Pomoc

Pomoc dostępna w każdej z gier zawiera opis zasad konkretnej gry, a także zasady ortografii. Podstawowe funkcje pomocy:

  • porządkuje materiał ortograficzny,
  • jest funkcją organizująca sukces: daje dziecku możliwość wygranej, nie skazuje go na porażkę,
  • poprzez odwoływanie się do rysunków konkretyzuje materiał i ułatwia zapamiętywanie pisowni wyrazów trudnych,
  • pozwala na tworzenie skojarzeń wspomagających zapamiętywanie,
  • uczy praktycznego korzystania z zasad ortografii.

Funkcje gier i kompendium ortograficznego

Nauka poprzez zabawę

Komputer jest alternatywną formą pracy z ortografią. Pozwala w sposób atrakcyjny dla dziecka uczyć się materiału szkolnego. Dziecko przy okazji pracy z komputerem bawi się. Zabawa sprzyja łatwiejszemu przyswajaniu nowych treści. To, co nudne i trudne, staje się prostsze i ciekawsze.

Już sam sposób podawania ćwiczeń sprawia, że są dużo bardziej interesujące, a przede wszystkim nie kojarzą się z metodami, z którymi dotychczas dziecko miało do czynienia w szkole.

Ćwiczenie ortografii w zakresie głoski <u>

Program ten odwołuje się do praktycznej znajomości zasad ortografii i uczy, jak je stosować w praktyce.

W Pomocy dziecko ma do dyspozycji schemat podejmowania decyzji jakiego <u> użyć, znając zasady ortograficzne.

Słowa wybierane do odgadywania w poszczególnych grach (Wisielec, Kody słów) ułożone są według trzech stopni trudności:

  • pierwszy stopień (najłatwiejszy) – słowa z „u” oraz z „ó” wymiennym,
  • drugi stopień – słowa z „u”, z „ó” wymiennym oraz z „ó” niewymiennym bez rodzin,
  • trzeci stopień trudności – słowa z „u”, z „ó” wymiennym oraz z „ó” niewymiennym z rodzinami, czyli wszystkie słowa z głoską <u>.

Korekta zaburzonych funkcji poznawczych

System poprzez zestaw gier stymuluje:

  • percepcję wzrokową,
  • percepcję słuchową,
  • koncentrację uwagi,
  • myślenie,
  • pamięć (m.in. zapamiętywanie wyrazów, struktur wyrazów przedstawionych graficznie w Pomocy),
  • koordynację zaburzonych funkcji percepcyjno-motorycznych:
  • wzrokowo-ruchową (obsługa myszki, posługiwanie się klawiaturą, przekładanie znaków graficznych na literki w Kodach słów),
  • słuchowo-ruchową (współpraca słuchu z ręką widoczna jest szczególnie w Kodach słów, gdzie brak dźwięku po wpisaniu wyrazu informuje o błędzie, a po poprawnym wpisaniu słowa rozlegający się dźwięk informuje o wykonaniu zadania prawidłowo. Dziecko brak dźwięku przekłada na ruch związany z poprawianiem wpisanego błędnie słowa),
  • wzrokowo-słuchowo-ruchową.

W pracy z programem dziecko musi wykorzystywać współpracę oka, ręki i ucha (angażować wszystkie te zmysły).

Dodatkowo system pozwala na ćwiczenie odporności na dystraktory, czyli elementy rozpraszające uwagę. Dziecko ma możliwość włączenia muzyki podczas rozwiązywania zadania. Skłania to je do pracy w obecności dźwięków dekoncentrujących i do przystosowania się do takiej sytuacji.

Budzenie motywacji do nauki poprzez organizowanie sukcesu

Dziecko dyslektyczne ma etykietkę „dziecka głupiego i leniwego”, co sprawia, że nie wierzy we własne możliwości, w osiągnięcie sukcesu, a tym samym osiąga niewspółmierne oceny do włożonego wysiłku (np. ma obniżone oceny za brzydkie pismo). Program ten stwarza szansę wygrania, co pozwala na stopniową zmianę myślenia o sobie i swoich możliwościach. Pozwala dostrzec, że dziecko dyslektyczne potrafi wykonać zadanie, zrobić to, co do tej pory było dla niego niewykonalne, odnieść sukces w dziedzinach, w których do tej pory ich nie odnosił i z góry był skazany na niepowodzenie. W związku z tym, że dziecko zdobywa sukcesy, tym samym nabiera wiary we własne siły i z większą chęcią podejmuje wysiłek. Można to ująć w samonapędzające się koło: wygrywa – lepiej myśli o sobie – osiąga lepsze wyniki – ma motywację do pracy.

Opis użytkowania systemu

 

1.      Instalacja i uruchamianie

2.      Instrukcja obsługi

a.      Informacje ogólne

b.      Krótkie zasady ortograficzne

c.      Obsługa poszczególnych aplikacji systemu

§  Wisielec

§  Kody słów

§  Krzyżówka

§  Edytor krzyżówek

Instalacja i uruchamianie

Do poprawnej pracy systemu OrtoÓUgrafia potrzebna jest następująca konfiguracja sprzętu i oprogramowania:

  • komputer klasy IBM PC 386 (zalecane min. 486DX), 4MB (zalecane min. 8MB) pamięci RAM,
  • około 13 MB wolnego miejsca na dysku,
  • karta graficzna VGA (zalecane SVGA min. 256 kolorów)
  • mysz i klawiatura,
  • zalecany kolorowy monitor,
  • Windows 3.1x (lub Windows 9x),
  • karta dźwiękowa ze sterownikami pod Windows.

Instalacja programu rozpoczyna się od uruchomienia programu SETUP.EXE, który znajduje się na dyskietce Dysk #1. Aby uruchomić ten program należy wydać polecenie: A:\SETUP.EXE. W Widows 95 można tę czynność wykonać przy pomocy Eksploratora Winows, albo poprzez Start/Uruchom i wpisanie polecenia A:\SETUP.EXE.
Program instalacyjny przedstawi się i poprosi o zaakceptowanie proponowanego katalogu do zainstalowania programu (C:\ORTOPG) lub o podanie innego (klawisz Zmień katalog).

W dalszej kolejności, jeżeli instalacja przebiega prawidłowo, program będzie prosił tylko o zmianę dyskietek w napędzie. W czasie kopiowania plików, program instalacyjny będzie wyświetlał stopień zaawansowania instalacji. Po zakończeniu procedury kopiowania plików, zostanie utworzona grupa o nazwie OrtoÓUgrafia wraz z odpowiednimi ikonami poszczególnych programów systemu.

Ostatnim krokiem instalacji oprogramowania jest zarejestrowanie czcionek w systemie. Robi się to wybierając Czcionki w Panelu Sterowania. Następnie trzeba wybrać klawisz Dodaj czcionki i wskazać katalog, z którego mają te czcionki być instalowane. Program rejestrujący wyszuka wszystkie dostępne w tym katalogu kroje. Teraz wystarczy wcisnąć klawisz Dodaj wszystkie aby rozpocząć rejestrację. Czcionki te wykorzystywane są w systemie pomocy.

Instrukcja obsługi

Informacje ogólne

Użytkowanie programu OrtoÓUgrafia rozpoczyna się od wyboru gry. W grupie OrtoÓUgrafia znajduje się zestaw ikon, z których cztery przedstawiają poszczególne gry, a pozostałe cztery są pomocą do tych gier. Wystarczy dwa razy kliknąć na żądanej ikonie, aby uruchomił się program pod nią ukryty.

Grupa systemu OrtoÓUgrafia wraz z ikonami programów

Po wybraniu ikony, pojawi się ekran wstępny, krótko informujący o aktualnie uruchamianym programie. Można, zgodnie z napisem w oknie, nacisnąć (myszką) gdziekolwiek na formie lub też poczekać, aż okienko samo zniknie i pojawi się właściwa forma programu. Teraz użytkownik będzie poproszony o podanie swojego imienia i rozpocznie się gra. W każdej z części systemu dostępne jest menu klawiszowe do sterowania działaniem programów. Choć różni się ono w poszczególnych częściach, przeznaczenie jest takie samo: sterowanie działaniem programu. Można wyodrębnić części wspólne menu klawiszowego:
Klawisz, który wywołuje okienko do wpisywania imienia zawodnika. Poprzedni zawodnik, jeśli zdobył odpowiednią ilość punktów, zostaje zapisany w Galerii Mistrzów. Jeżeli nie zostanie wpisane imię zawodnika, to jego ewentualny dorobek punktowy zostanie stracony.
Za pomocą tego klawisza można obejrzeć listę najlepszych w Galerii Mistrzów. Jest to lista dziesięciu zawodników, którzy zdobyli największą liczbę punktów w grze.
Klawisz ten służy do przywołania systemu pomocy dla programu. Jest w nim opis zasad gry i zasad ortograficznych. Pomoc jest dostępna również po naciśnięciu klawisza F1.
Zakończenie działania programu. Na wypadek pomyłki, program zapyta jeszcze, czy to już na pewno koniec gry.
W dalszej części instrukcji będą omówione kolejno wszystkie gry wchodzące w skład pakietu.

Krótkie zasady ortograficzne

Wyrazy z głoską <u> można podzielić są na trzy grupy – stopnie trudności:

  1. wyrazy z u i ó wymiennym,
  2. wyrazy z u, ó wymiennym i ó niewymiennym bez rodzin wyrazów (ze słowniczka),
  3. wyrazy z u, ó wymiennym i ó niewymiennym z rodzinami.

W ramach tego podziału został opracowany schemat decyzji, jakiego <u> należy użyć.

Na pierwszym stopniu trudności należy kierować się zasadą: ó pisz wtedy, gdy w wyrazach pokrewnych lub innych formach danego wyrazu wymienia się na o, e, a. Na przykład:

skrót

skrócić

skracam

W innych przypadkach pisz u.

Na drugim stopniu trudności należy kierować się zasadą: ó pisz wtedy, gdy w wyrazach pokrewnych lub innych formach danego wyrazu wymienia się na o, e, a albo gdy wyraz ten znajduje się w słowniczku (ó niewymienne). W innych przypadkach pisz u.

I wreszcie trzeci stopień trudności: ó pisz wtedy, gdy w wyrazach pokrewnych lub innych formach danego wyrazu wymienia się na o, e, a albo gdy wyraz ten znajduje się w słowniczku (ó niewymienne) lub należy do rodziny wyrazów ze słowniczka. W innych przypadkach pisz u.

W podejmowaniu decyzji pomocny może być schemat. Słowniczek obejmuje czterdzieści trzy wyrazy podstawowe, omówione dalej.

Słowniczek wyrazów z ó niewymiennym

Jest to grupa czterdziestu trzech wyrazów podstawowych. Od tych wyrazów można tworzyć pokrewne, które będą stanowiły rodzinę danego wyrazu.

  • Wyrazy podstawowe z ó niewymiennym – alfabetycznie
  • Wyrazy podstawowe z ó niewymiennym – podział na kategorie

Umownie grupę wyrazów podstawowych można podzielić na trzynaście kategorii, ułatwiających zapamiętanie poprzez skojarzenia:

  1. imię – Józef
  2. zwierzęta – jaskółka, królik (król), przepiórka, sójka, tchórz, wiewiórka, wróbel, żółw
  3. formy terenu – góra, równina
  4. materiały – płótno, skóra, włóczka
  5. wady – kłótliwy (kłótnia), próżny, spóźnialski (późno), tchórz
  6. rośliny – ogórek, róża
  7. kolory – różowy (róża), żółty
  8. przybory szkolne – mózg, ołówek
  9. sypiące się rzeczy – próchno, wiór
  10. rzeczy związane z wodą – czółno, źródło
  11. osoby – córka, chórzysta (chór), król, różdżkarz (rózga), stróż, włóczęga, włócznik (włócznia), wójt, wróżka
  12. wyrazy trudne – dopóki, dopóty, który, oprócz, ogół, szczegół
  13. bez kategorii – półka, próba, różny

Obsługa poszczególnych aplikacji systemu

Wisielec

Jest to popularna gra, której celem jest odgadnięcie, maksymalnie w dziesięciu ruchach, zadanego hasła. Hasło to jest za każdym razem inne, różnej długości i o różnym stopniu trudności. Za dobrze rozwiązane hasło zawodnik jest nagradzany radosnym sygnałem dźwiękowym, komentarzem pochwalnym i punktami. Im mniej szans (z dziesięciu) zawodnik straci, tym więcej punktów za dany wyraz dostanie. Dodatkowo liczba punktów się zwiększa, jeżeli zawodnik wybrał trudniejszy poziom trudności.

Aby ustawić stopień trudności dla zawodnika, trzeba wcisnąć klawisz Ustawienia (rysunek obok). Pojawi się okienko, w którym oprócz stopnia trudności (patrz podrozdział poprzedni), można także ustawić dopuszczalne długości losowanych wyrazów, a także sposób wybierania muzyki (muzyka ta gra w tle w trakcie rozwiązywania zadania), odtwarzanie sygnałów dźwiękowych po rozwiązaniu.

Gra rozpoczyna się w momencie, gdy zawodnik poda swoje imię. Wówczas losowany jest wyraz z bazy danych i zadaniem grającego jest odgadnięcie go. Puste kratki tego wyrazu mówią z ilu składa się liter. Literki wybiera się z panelu z alfabetem. Jeżeli skieruje się myszkę nad jakąś literkę, to wskaźnik przyjmie postać dłoni z wysuniętym palcem wskazującym. Teraz wystarczy nacisnąć żądaną literkę. Jeżeli jest ona w haśle, to zostanie wpisana w żółte pola nad alfabetem, a jeżeli nie, na rysunku pojawia się kolejna część wisielca (np. ręka). Raz użyta literka znika z alfabetu lub, jeżeli była błędna, zostaje wyszarzona i wciśnięta. Grający ma dziesięć szans na odgadnięcie wyrazu, przy czym szansa oznaczaj możliwość nie odgadnięcia literki. Po wyczerpaniu wszystkich szans lub odgadnięciu wyrazów liczone są punkty, uaktualniane liczniku i losowany jest automatycznie nowy wyraz.

Na ekranie jest cały czas widoczna liczba punktów, liczba szans, liczba odgadywanych wyrazów i liczba odgadniętych wyrazów.

Gra trwa tak długo, jak długo zawodnik będzie chciał rozwiązywać kolejne słowa.

W momencie, gdy do gry przystąpi inny zawodnik, to po wpisaniu imienia punkty poprzednika zostaną zachowane.

Kody słów

Jest to prosta i ciekawa gra, w której zadaniem grającego jest odgadnąć zaszyfrowane słowo mając do dyspozycji alfabet i odpowiadające mu znaczki graficzne, jak na rysunku poniżej.

W powyższym przykładzie zaszyfrowany został wyraz SŁÓWKO.

Po wpisaniu swojego imienia, grający losuje zestaw słów do odgadnięcia. W tym celu trzeba nacisnąć klawisz Losuj słowa. Komputer szyfruje wyrazy i wyświetla je (zaszyfrowane znaczkami) na ekranie. Grający stara się odszyfrować wyraz i wpisać go w białe pole obok wyrazu (rysunek poniżej).

Jeżeli wyraz został prawidłowo wpisany, to rozlega się radosny dźwięk i kursor wpisywania przenosi się do następnego pola poniżej. W tej grze ważna jest szybkość rozwiązywania. Liczba minut (sekund), jaka pozostała na rozwiązanie, pokazywana jest na zegarze na górze ekranu. Jeżeli czas na rozwiązanie minie, to komputer wpisuje brakujące wyrazy kolorem czerwonym. Zawodnik dostaje punkty za rozwiązanie tylko całego wyrazu. Dodatkowo premiowane jest szybsze rozwiązanie. Za każde dziesięć sekund dostaje się premię punktową. Liczba punktów zależy również od stopnia trudności, a także od ilości liter do odszyfrowania. Ilość tych liter wyświetlana jest obok zegara (rysunek powyżej). Dodatkowym kryterium liczenia punktów jest czas początkowy przydzielony na rozwiązanie. Jeżeli została wybrana opcja Bieg, to czas na rozwiązanie jest najkrótszy, ale liczba punktów jest większa. Przy opcji Spacer czas jest najdłuższy, za to liczba punktów jest mniejsza.

Krzyżówka

W tej grze zadaniem użytkownika jest rozwiązanie krzyżówki stworzonej przy pomocy Edytora krzyżówek.

Jak zawsze na początku program prosi o wpisanie imienia grającego. Po dopełnieniu tej czynności trzeba wczytać krzyżówkę, która będzie rozwiązywana. W tym celu należy wcisnąć klawisz Otwórz i w okienku dialogowym Otwórz krzyżówkę, wybrać nazwę pliku krzyżówki. Po prawidłowym wczytaniu krzyżówki, na diagramie będzie widoczna jej struktura: pola czarne uniemożliwiają wpis, pola żółte oznaczają literkę hasła głównego, a pola białe są miejscem, gdzie należy wpisać hasło.

Aby rozwiązywać krzyżówkę, kliknij myszką w komórce, w której chcesz zacząć wpisywać wyraz .W polu Indeks pojawi się położenie hasła w krzyżówce. Jednocześnie w polu Opis hasła będzie widoczna definicja hasła, które trzeba odgadnąć. Np. może to być opis „akcyjna, cywilna lub z o.o.”. W pole Hasło trzeba wpisać rozwiązanie, którym w tym przypadku jest „SPÓŁKA”, a następnie przeciągnąć na diagram. Przeciąganie polega na tym, że klika się lewym klawiszem myszki na polu Hasło i trzymając klawisz wciąż wciśnięty, przesuwa się myszkę w docelowe miejsce. Należy zwrócić uwagę, aby ikona pojawiająca się podczas przeciągania (rączka z palcem wskazującym), znalazła się dokładnie nad polem, w którym zaczyna się rozwiązywane hasło w krzyżówce. Kiedy już wskaźnik będzie nad odpowiednim polem, trzeba puścić klawisz myszki. Jeżeli hasło jest odpowiedniej długości, to zostanie ono wpisane do diagramu. Dodatkowo jeżeli jest to hasło poprawne, to będzie można usłyszeć radosny dźwięk. W przypadku, gdy hasło zostanie wpisane, ale nie będzie to dobre hasło, rozlegnie się przykry dźwięk.

Jeżeli okaże się, że hasło jest niedobre, to trzeba błędne literki wymazać. Służy do tego gumka, którą można włączać i wyłączać zależnie od potrzeb. Jeżeli gumka jest włączona, to kursor myszy zmienia kształt: ma napis „gumka”.

Istnieje jeszcze jedna możliwość przeglądania haseł poza zaznaczaniem myszą pola wpisu. Druga metoda pozwala na przeglądanie wszystkich haseł poziomych albo wszystkich haseł pionowych. Do tego celu służą klawisze ze strzałkami. Jeżeli użytkownik chce znać listę haseł ułożonych poziomo, powinien zaznaczyć okienko Poziomo i przeglądać klawiszami strzałek wprzód (prawa strzałka) i wstecz (lewa strzałka). Okienka Poziomo i Pionowo mówią jednocześnie, jak będzie wpisywane hasło do krzyżówki po jego przeciągnięciu, a liczba obok – ile jest tak ułożonych haseł.

Żółte pola w krzyżówce są elementami hasła głównego. Jeżeli jest wystarczające ilość liter, to można je przeciągać do kratek na dole ekranu. Kolejność przeciągania nie ma znaczenia. Ważne jest tylko, aby litery były odczytywane rzędami poziomymi i tak układane w polach rozwiązania. Może się jednak zdarzyć, że krzyżówka nie ma rozwiązania w postaci głównego hasła.

Za każde rozwiązane hasło zawodnik otrzymuje punkty. Dodatkowo są dwie premie: za rozwiązanie całej krzyżówki i za rozwiązanie hasła głównego.

Jeżeli grający uzna, że nie chce już dłużej zmagać się z krzyżówką, może wcisnąć klawisz Poddaję się. Komputer zapyta, czy na pewno zawodnik chce się poddać. Jeśli odpowiedź będzie twierdząca, zostaną rozwiązane brakujące hasła.

Edytor krzyżówek

Program ten jest wyjątkowy w systemie. Nie jest to typowa gra tak, jak Wisielec, czy Kody słów. Jest to program do tworzenia krzyżówek, które następnie mogą być rozwiązywane w programie Krzyżówka.

Na początku plansza jest pusta i zadaniem projektującego jest wypełnienie kratek odpowiednimi kolorami oraz literami haseł.

Aby oznaczyć kratki należy użyć przełączników przedefiniowujących funkcję myszy. Jeżeli którykolwiek z nich będzie wciśnięty, wskaźnik myszy będzie „podpisany”: do ogonka będzie doczepiony napis. Będzie to jeden z trzech napisów: puste, hasło, gumka. Przełącznik pusta kratka umożliwia zdefiniowanie kratek, które będą miały kolor czarny – wpis niemożliwy. Litera hasła to zdefiniowanie kratki jako jednej z liter hasła głównego. Natomiast gumka służy do wymazywania niepotrzebnych liter w diagramie.

Użytkownik ma do pomocy słownik, który daje możliwość definiowania zawartości listy rozwijanej w polu Hasło. W pole to należy wpisać hasło, które będzie musiało być odgadnięte. Słownik ten dzieli słowa z głoską <u> według zasad określonych w podrozdziale Krótkie zasady ortograficzne.

Aby dodać hasło do krzyżówki, należy wpisać indeks, hasło i jego opis. Indeks można wpisać ręcznie lub myszką wybrać pole na diagramie, do którego ma być wpisane hasło. Należy zwrócić uwagę, aby nie był włączony żaden z przełączników myszki. Dodatkowo należy zdefiniować, czy wpis ma być pionowo, czy poziomo. Jeżeli wszystkie te elementy zostaną wypełnione i poprawnie ustawione, należy wcisnąć klawisz Dodaj. Powyższe dane o haśle zostaną zapisane na liście haseł. Lista ta jest pewnego rodzaju bazą wiedzy o krzyżówce. Ważne jest, aby zawartość haseł w krzyżówce była zgodna z listą.

Jeżeli hasło ma zostać usunięte, to należy usunąć je przy pomocy klawisza Usuń. Dopiero po tym można usuwać niepotrzebne litery wycierając je gumką. Jest to ważne, gdyż klawisz Usuń usuwa hasło z krzyżówki i jednocześnie z listy.

Aby upewnić się, że zdefiniowane hasło główne krzyżówki jest zgodne z tym, co chciał uzyskać projektant, można wcisnąć klawisz Pokaż rozwiązanie (ze strzałką skierowaną w dół). Poniżej pojawi się rozwiązanie odczytane z krzyżówki, a więc takie, które odczytałaby osoba rozwiązująca.

Efekt pracy można zapisać w pliku zewnętrznym. Trzeba nacisnąć klawisz Zapisz i w okienku zapisu podać nazwę oraz położenie pliku. Jeżeli podczas naciskania klawisza Zapisz zostanie przytrzymany klawisz Shift, to krzyżówkę będzie można zapisać pod inną nazwą – okienko Zapisz jako… Zapisaną krzyżówkę można również otworzyć i poddać dalszej edycji. Do otwierania krzyżówki służy klawisz Otwórz.

W każdej chwili dostępny jest system pomocy kontekstowej. Wystarczy nacisnąć klawisz F1 na klawiaturze lub wybrać z menu klawiszowego pozycję Pomoc.